Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

Religia a etnografia - Stary rok

Batem i rusznicą wygonić stary rok

Noworoczne bale i hulanki nie mają w Polsce zbyt długiej tradycji. Jeszcze w XIX wieku należały do rzadkości. Nasi pradziadowie zwykli byli witać Nowy Rok w domowym zaciszu. W sylwestrowy wieczór rodzina, przyjaciele i sąsiedzi zbierali się, by składać sobie życzenia. Gdy wybiła północ, wyganiali stary rok trzaskając z bicza i strzelając z rusznicy. Bale urządzano głównie w miastach i to w najbogatszych domach. Znacznie starsze są natomiast są zwyczaje ludowe, np. cudaki, draby i dziady noworoczne.

Przypominają one nieco wigilię Bożego Narodzenia, ale w przeddzień Nowego Roku nie zachowywano postu i raczono się różnymi mięsnymi przysmakami. Wiele obrzędów wiązało się z jedzeniem. W wiejskich domach pieczono całe stosy małych chlebków i bułeczek, zwanych bochniaczkami lub szczodrakami. Obdzielano nimi domowników - na zdrowie i pomyślność oraz bydło w oborze - żeby się dobrze chowało. Był to również dar, zwyczajowy gościniec, przeznaczany dla sąsiadów i kolędników, których spodziewano się nazajutrz, a więc w dniu Nowego Roku.

NOWE LATKA NA SZCZĘŚCIE

Najciekawsze pieczywo noworoczne przygotowywali mieszkańcy Kurpiowszczyzny, Podlasia oraz części Warmii i Mazur. W wigilię Nowego Roku pieczono tam tzw. nowe latka. Były to kręgi z ciasta, do których przylepiano figurki zwierząt, a w samym środku umieszczano figurkę ludzką, wyobrażającą gospodarza, gospodynię z niemowlęciem na ręku, pasterza lub myśliwego. "Nowe latka" wieszano w domu, aby zapewniały szczęście i pomyślność w nowym roku.

Na Pomorzu późnym wieczorem lub w dzień Nowego Roku obwiązywano słomą drzewka owocowe i wtykano w nie krzyżyki z ciasta - na urodzaj.

W domach szlacheckich o północy wznoszono noworoczny toast, ale nie - jak dzisiaj - szampanem, tylko popularnym wówczas węgrzynem, czyli węgierskim tokajem.

MAGICZNY WIECZÓR ŻYCZEŃ I WRÓŻB

Jak pisał Zygmunt Gloger w "Encyklopedii Staropolskiej", wieczór sylwestrowy, podobnie jak andrzejkowy, był świętem magii. Panny na wydaniu wróżyły sobie miłość i małżeństwo, wylewając wosk do wody. Inną wróżbą było rzucanie buta za siebie. Jeśli spadł noskiem do drzwi znaczyło to, że panna wyjdzie za mąż w najbliższym roku.

W dzień Nowego Roku i w najbliższe następujące po nim dni składano sobie życzenia. Dawano też podarunki noworoczne, zwane "kolędami". Zwyczaj obdarowywania bliskich na Nowy Rok wygasł w Polsce na początku XIX w.

W dzień Nowego Roku wróżono, jaka będzie pogoda i urodzaj. Gdy dzień 1 stycznia był mroźny i jasny uważano, że jest to wróżba pomyślna, zapowiadająca przyszłe obfite plony. Wróżby te często ujmowane były w przysłowia, np. "Jak Nowy Rok jasny i chłodny, cały roczek pogodny i płodny", "Gdy w styczniu ciepło na dworze, pustki będą w komorze".

Istniał niegdyś przesąd, że pierwszą osobą wchodzącą do domu w Nowy Rok powinien być mężczyzna. Jeśli jako pierwsza przestępowała próg niewiasta, wróżyło to kłótnie, kłopoty i swary przez cały rok.

CUDAKI, DRABY I DZIADY NOWOROCZNE

W Nowy Rok, tak jak w całym okresie świątecznym, chodzili po domach grając i śpiewając cudacznie poprzebierani kolędnicy.

Na ziemi Sądeckiej i Rzeszowskiej w dniu Nowego Roku (i tylko w tym dniu) przychodziły z życzeniami "draby" - czyli starsi chłopcy i młodzi mężczyźni w słomianych strojach. Podkradali jedzenie i płatali różne figle, np. zatykali kominy starymi szmatami lub wypuszczali bydło z obory. Wszystko uchodziło im bezkarnie, ponieważ wierzono, że "gdzie drab w domu, szczęście w domu będzie, krowa się ocieli, dziewka za mąż wyjdzie".

Podobne zwyczaje, jak pisze Barbara Ogrodowska w "Polskich obrzędach i zwyczajach dorocznych", zachowały się do dziś w południowej Polsce, zwłaszcza w okolicach Żywca, Koniakowa i Gorlic. W Nowy Rok od samego rana (a czasami już w noc sylwestrową) chodzą tam "dziady noworoczne", barwni przebierańcy - czerwone i czarne diabły, śmierć, dziad i baba, sznurkarz zwany moczidulą, kominiarz, doktor, Żyd. Wszyscy biegają po wsi, zaczepiają przechodniów i próbują wciągnąć ich do wspólnej zabawy.

Wielkie bale sylwestrowe rozpowszechniły się w Polsce dopiero po drugiej wojnie światowej. Huczne zabawy, fontanny szampana, petardy i sztuczne ognie stały się dziś nieodłącznymi elementami sylwestrowego szaleństwa. Choć wygląda to inaczej niż przed laty, tak samo jak nasi przodkowie z niepokojem, ale też radością i nadzieją przekraczamy granicę starego i nowego roku.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Łucyk - 2006


Data utworzenia: 04/01/2008 @ 06:05
Ostatnie zmiany: 17/03/2018 @ 19:07
Kategoria : Religia a etnografia
Strona czytana 9098 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
0-lar.jpgClipeus_Selene_Terme.jpg0-Clipeus_Helios_Terme.jpgmoneta-rzym-caduceusz.jpg0-westalka.jpg0-janus.jpg0-meduza.jpg0-august.jpgswiatynia-saturna-rome.jpg0-Memento mori-Naples.jpgvenus-genetrix-coin.jpgcaracalla-serpent-coin.jpg0-Ara_Pacis_Rom.jpg0-sol-invictus-1.jpg0-mitra.jpg0-tempio_di_minerva_assisi.jpg0-maisone-carree-2a.jpg0-bacchus.jpg0-ara-p.jpg0-La_Maison_carree.JPGdivus-augustus-Gold_Coin.jpg0-aura_velificans_su_cigno.jpg0-panteon.jpgvespasan-caduceus.jpg0-garni.jpg0-Baalbek-Bacchus.jpgforum_romanum.pngpontifex-coin.jpg0-Tempio_di_Iside.JPGarval.jpg0-Columns-Nimes.JPGAugus-Pontifex Maximus.jpg0-telllus.jpegbocca.jpg0-ap6.jpgDenarius-Volteia-Roman-coin.jpg0-panteon2.jpggenii_2.jpg0-lararium.jpg0-lupa.jpg0-nimes-the-maison-carree.jpghades.jpgTemplo_de_Augusto_Pula.jpg0-lararium2.jpg0-Vestal_Palatino.jpg0-satiro-danzante.jpgjuno.pngdivus_julius-coin.jpg0-TempioVesta.jpgpanteon-capitel-bm.png0-scul.jpg0-maison-carree.jpgnero-coin.jpg0-Mitreo_Ostia.jpgmatri-magnae-coin.jpg0-Suovetaurile_Louvre.jpgmaxim-pontif-coin.png0-cupid-pom.jpgkybele.jpgcaesar-flamin-coin.jpgdivina-augusta-coin.pngdiana-efeska-coin.jpg0-Apollo Sol.jpgluk-konstantyna.jpgA_HIRTIUS-coin.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 6501018 odwiedzający

 98 odwiedzających online