Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Buddyzm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

- Bliski Wschód - Religia Kanaanu

Adad Adad
Religia Kanaanu
Przez tysiące lat ludy zamieszkujące równiny Syrii i Arabii odbywały nieustanne migracje. Przed 3000 r.p.n.e., w okresie zwanym Epoką Wczesnego Brązu, pojawiła się w Palestynie ludność mówiąca językiem semickim. Około 2200 r.p.n.e. najazdy Amorytów pociągnęły za sobą nowe przemiany struktur społeczno-kulturowych; sytuacja powtórzy się z chwilą nadejścia Izraelitów u schyłku drugiego tysiąclecia.

Na wybrzeżu Morza Śródziemnego kulty agrarne mieszały się z niebiańskimi panteonami koczowniczych ludów pasterskich. Poza sanktuariami i posążkami znalezionymi podczas archeologicznych wykopalisk, nasze źródła dotyczące religijnych tradycji tych ludów przez długi czas ograniczały się do fragmentarycznych i utrzymanych w bardzo polemicznym tonie informacji zawartych w Starym Testamencie, do tabliczek z pismem klinowym z Mari i Tell el-Amarna oraz do paru fragmentów z dzieł autorów hellenistycznych i rzymskich. W 1929 r. znaleziska w Ras Szamra wydobyły na światło dzienne dawne miasto Ugaryt, przedstawiające cywilizację kananejską u schyłku Epoki Wczesnego Brązu (ok. 1365-1175 p.n.e.).

Leżący na wybrzeżu Syrii port Ugaryt istniał od początków drugiego tysiąclecia. Ok. 1350 r, p.n.e. pojawiło się pismo klinowe: pisano odciskając rylec trzcinowy na miękkich tabliczkach glinianych. Zanim najazd ludów morskich ok. 1175 r. p.n.e. zniszczył tę cywilizację, uwieczniono w ten sposób wiele tekstów. Zawierały one inskrypcje wotywne, czary, modlitwy, spisy bóstw, a przede wszystkim dawne mity; nie wiadomo, ile liczą one lat.

Na szczycie ugaryckiego panteonu stoi bóg El, stwórca świata i ojciec bogów, transcendentny i życzliwy, ale daleki i bezradny w sprawach ludzkich, którymi kieruje nielitościwy Baal, syn Dagana, bóg burzy, przypominający mezopotamskiego boga Adada. El El z Gebel el-Arak Skrybowie i tradycja ludowa uznaje więcej niż jednego Ela i Baala, ich imiona oznaczają zresztą "boga” i "pana” w sensie gatunkowym. Niektórzy z nich różnili się prawdopodobnie miejscem kultu, inni szczególnymi atrybutami, jakie im przypisywano. Baal to Potężny, Władca, Dosiadający Chmury, Książę, Pan Ziemi. W mitycznych tekstach jego wrogami są Jamm ("Morze”), złowieszcze potwory oraz Mot ("Śmierć”), który przejściowo odnosi nad nim zwycięstwo.

Małżonką Ela jest bogini-królowa Aszera, mająca atrybuty morskie. Bardziej aktywna jest Anat, siostra lub małżonka Baala, potężna bogini miłości i wojny, czasem wyobrażana na stojąco na grzbiecie lwa. Połączone w postaci Asztarte dwie boginie przeobrażą się później w syryjskie bóstwo Atargatis, którego morskie atrybuty i kult płodności przetrwają aż do początków chrześcijaństwa. Wśród ugaryckich bogów jest jeszcze między innymi Ars wa-Szamem (Ziemia-i-Niebo); bóg i bogini lunami, kilka córek bogów: gwiazda poranna i wieczorna (Wenus), kowal Koszar, zły Rahab oraz różne bóstwa przejęte z innych kultur. Przodkowie, a zwłaszcza należący do królewskiego rodu, byli deifikowani i stawali się przedmiotem kultu, równorzędnie z całą plejadą pomniejszych bóstw, nie mających własnych imion.

Kult kananejski, jaki można odtworzyć na podstawie metalowych i ceramicznych posążków, koncentrował się na dwóch parach bogów: El i Aszera, władców tamtego świata, oraz Baal i Anat, panujących na tym świecie. W każdym razie w mieście Ugaryt znajdowały się świątynie Baala i Dagana, a Baal Baal prawdopodobnie także i innych bóstw. Po wielkich świątyniach, posiadających własne stada oraz składy oliwy i wina, pozostało więcej śladów, niż po małych sanktuariach kultów ludowych. Król i królowa przewodniczyli kultowi państwowemu i aktywnie uczestniczyli w obrzędach, świętach i modlitwach, aby zapewnić miastu opiekę bogów. Kapłani ikhnym, co odpowiada hebrajskiemu kohanim) i urzędnicy kultu zwani qdshm, sprawowali pieczę nad świątyniami i ceremoniami związanymi z kultem, które obejmowały składanie ofiar, oczyszczenia i względy okazywane posągowi bóstwa. Inni specjaliści zajmowali się kultem zmarłych, którego główny moment stanowiła ceremonia orgiastyczna. Pogrzebowi towarzyszyła uczta, mająca uspokoić zmarłych. Niektórzy kapłani głosili przepowiednie: wprawiali się na glinianych modelach wątroby, takich jak te znalezione w Mari, w Mezopotamii. Zwyczajni ludzie uciekali się prawdopodobnie do magii i do inwokacji przebłagalnych.

Mitologia ugarycka pełna jest opisów walk między Elem i Baalem o władzę oraz walk Baala z przeciwnikami. Jednym z najbardziej znanych spośród tych konfliktów jest walka Baala z bóstwem morskim Jammem, przedstawianym raz jako istota ludzka, to znów jako morski potwór. Namówiony przez swego ojca Ela, Jamm szykuje się do zrzucenia Baala z tronu, ale Baal z pomocą magicznej broni sporządzonej przez boskiego kowala, Koszara, odnosi w końcu zwycięstwo. Walka przypomina oczywiście klęskę potwora morskiego Tiamata, zwyciężonego przez mezopotamskiego boga Marduka, według czwartej tabliczki babilońskiej Księgi Rodzaju, Enuma elisz, a także zwycięstwo Jahwe nad morzem w niektórych Psalmach i w Księdze Hioba (26, 12-13). Kiedy bogini Anat okazuje swą potęgę w walce, Baal proponuje jej pokój i, podobnie jak w Enuma elisz, wyjawia swe pragnienie otrzymania świątyni, w której oddawano by mu cześć. Anat uzyskuje pozwolenia Ela i dla Baala zostaje zbudowana wielka świątynia.

W innej walce Baal staje przeciwko Motowi Śmierci, drugiemu rywalowi wywodzącemu się od Ela. W schemacie natury panowanie Baala wiąże się z płodnością i obfitością, zaś panowanie śmierci oznacza suszę i głód. Po wymianie wysłanników, którzy odwiedzają Mota w jego siedzibie z błota i odpadków, Baal godzi się zejść do podziemnego świata, w otoczeniu orszaku deszczu, wiatru i chmur. Opowiadanie zawiera w tym miejscu lukę. Kiedy następuje dalszy jego ciąg, Baal nie żyje, co wywołuje smutek Ela i Anat, gdyż żaden z synów Ela nie jest zdolny zasiąść na jego tronie. Pochowawszy Baala Anat spotyka Mota i dosłownie obraca go w perzynę: tnie na kawałki, rozciera, opala nad ogniem i miele, po czym rozrzuca po polach, żeby zjadły go ptaki. Niejasne jest powiązanie między tymi epizodami, ale Aszera Aszera po poćwiartowaniu Mota El marzy, że Baal i pomyślność powrócą do kraju - i rzeczywiście tak się dzieje. Także i Mot powraca do życia, ale siedem lat później Baal odniesie nad nim rozstrzygające zwycięstwo, które przywróci mu panowanie na całą wieczność.

Teksty ugaryckie zawierają także opowieści o Kirta i Aqhat. Obydwa zaczynają się od epizodu o sprawiedliwym królu dotkniętym bezpłodnością; motyw ten zostanie podjęty w Starym Testamencie. Bogowie kładą kres ich strapieniu, ale odtąd mieszają się w ludzkie losy. Anat decyduje o śmierci Aqhata, upragnionego syna, kiedy ten znieważają i odmawia jej swego magicznego łuku. Kirta zyskuje w walce żonę, ale zapomina o obietnicy danej Aszerze i zapada na chorobę. Później jeden z jego synów oskarży go o niesprawiedliwość w sprawowaniu rządów.

Pomimo wielu luk w tekstach, literatura ta pozwala nam spojrzeć na historyczny, mitologiczny i religijny świat, w który wejdą Izraelici i którego odbicie przekażą kulturze Zachodu.


Źródło: M. Eliade, P. Couliano, Słownik Religii, Warszawa 1994.


Data utworzenia: 25/02/2013 @ 22:55
Ostatnie zmiany: 13/11/2013 @ 10:59
Kategoria : - Bliski Wschód
Strona czytana 49839 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
polska-X-XI.jpgnowe-ateny.jpgetnologia-religii-szyjewski.jpgpolskie-n.jpgmieszko-I-strzelczyk-1992.jpgo-duszy.jpgtajemnice-smim.jpgmitoznawstwo-porownawcze.jpgIDEA-XIX-2007.pngszrejter-mitologia.bmpgraves-mity-gr.jpgZycie-Buddy_1927.jpgamsterd-abc.jpgHistoria-sztuki-eu_Meyer.pngreligie-sw.jpghis-b-w.jpgerman-mity-s.jpgodrodzenie-2000-44.pngzli-papieze-c.jpg40-piesni-r.png100-punk-zap.jpgwatykan-zd.jpgchrystianizacja-europy-kosciol.jpgniemcy500.jpgczarn-mwxxw.jpgpliniusz-h-n.jpegswity-koszmar-haught.jpegpilarczyk-literatura-zydowska.jpgrzeczpospolita_topolski.jpgprzeglad-religioznawczy.pngheinemann-eunuchy.pngwewior-wstepujac-w.jpgslowianie-mitologie-swiata.jpgprzeglad-historyczny-87-1996.jpghis-euro.jpgpsychologia-religii-bernhard-grom.jpgjero.jpgHistoria Czechoslowacji - Heck-Orzech.jpgbancroft-wspolczesni.pngrozmowy-z-diablem.jpgJasienica-slowianski rodowod-1961.jpgogarek-czoj.jpgap06.jpgCOLLECTANEA-PHILOLOGICA-XX-2017.jpgSzalenstwo w rel-swiata.jpgmity-skandynawskie-ma.jpgmit-azteko1.jpg100_filmow_Lis.jpgtocqueville.jpghistoria-pow-sredniowiecza-zientara.jpeglabuda-m.jpgmitologia-l-tur.jpgjoga-eliade.jpgdynastia-piastow-ba.jpgramadan-i-kurban.pngklucz-niebieski-k.jpgdelitsh-babilon-i.jpglengauer-religijnosc.jpgkartezjusz-roz.jpgLeeuw-fenomonologia.pngin-god-we-trust.pngdemony-r.jpeghistoria-kosciola-2-600-1500.jpeghinduizm_-k.jpgpolska_mieszka_i1.jpghistorya-pow-h-3a.gifmarkus-chrzesc.jpganatomia hybrydy.jpgestreicher-zarys.jpgfuld-krotka.jpgleksykon-re.jpghistoria-mali-tymowski.jpegpales.jpgzarys-h-sz.jpgburszta-asteriks.pngcyw-zyd.jpgcamus-eseje.jpgmonarsze-sekrety-jankowski.jpegpsychoanaliza-i-religia.jpgMalinowski-Wierzenia_pierwotne.jpgwatykan.jpgsachs_muzyka-wswieciestar.jpgapokryfy-nowego-testamentu.jpgNAPISY--1994.jpgod-abrahama-do-ch.jpgrozmyslania-marek-a 1913.jpgdogon-ya-gali.jpgwilson-krwawiacy.pngbutterwick.jpge-jastrzebowska.jpgmysli-sw-jana-chr.pngedda-lelewel-1828.jpgNarody dawnej.jpghis-p-k.jpgMieszko_Pierwszy_Tajemniczy.jpgpodstaw-wiedzy-muzulmanskiej.PNGklengel-his-sy.jpgkissinger_dyplomacja.jpgbronk-podstawy-nauk-o-religii.jpghaidit-prawy-umysl.jpgchrzescjianstwo-rusi-k.jpgmeczenstwo_w_islamie.jpgeisenberg.jpgmargul-mity-z-pieciu.pngHistoria bez cenzury - Hartwig.jpegetyka-prot-weber.jpgdrioton-egipt-faraonow-2.jpgnieznane-arch-mis.jpgbogowie-slowian-m.jpgmegalomania-narodowa-by.pngod-mojzesza-do-mahometa-ke.jpgmagia-i-religia.jpgewolucja-boga.jpgmalinowski-zsdzikich.jpgswieci-nie-swieci.jpgChiny-nowe.jpgkompendium-nauki-sk.jpgilustrowany-slownik-terminow-lit.jpgkrewzkrwijezusa.jpgMACHIAVELLI-Ksiaze-1917.jpgency-archeo-z-s.jpgstern-zlote-mysli.pngreligia-a-wspolczesne-stosunki-miedzynarodowe.jpeglisty-prof.jpgwiek-propagandy.jpgpascal-mysli.jpghistoria-wenecji_norwich.jpegtrevel-his-a.jpgCollectanea Theologica 83-2013-nr 4.jpghistoria-irlandii.jpgprawo-wyznaniowe-2011.pngTako rzecze-zaratustra-1922-Nietzsche.jpegwzory-kultury-b.jpgsaggs.jpgbugaj-hermetyzm.jpgLeksykon_duchowosci_katolickiej.jpgkrotka-hi-islamu.pngegipt-i-biblia-p-montet.jpeggrabski-mieszko.jpgwu-wei-plyn-z-pradem-zycia-Fischer.jpgniwinski-mity-symbole.jpgzbikowski-legendy.jpgczary-i-czarty-polskie-tuwim.jpghyperborea-religia-grekow-gebura.jpgMedzat_Studia Egiptologiczne-2-13-1.jpgislam-wnuk.jpgSaga-o-Nibelungach-Treumund.pngkultura-smierci-1.jpgRodzima wiara ukrainska - Lozko.jpgprawo-koscielne-kat.jpgu-schylku-starozytnosci-2014-a.jpgputek-1966-mroki-s.jpgd-bog-urojony.jpgbaschwitz-czarownice_dzieje.jpgnor-davies-boze-igrzysko.jpgbravo.jpg1908-o-wolnosci.pngpolityka-jako-wyraz-lub-nastepstwo.jpgde-mello.jpgkonstytucja-laidler.jpgjerzy-adamski-historia-l-f.jpgstudia-theologica-varsaviensia-1977-1.jpgprzeinaczanie-jezusa-bart-ehrman.jpgzapomniane-n-strzelczyk.jpgtylak-bog.jpgmilczenie-1-2012.jpgSzyszko-Hinduizm-buddyzm-islam.jpggirard-koziol.jpgSTUDIA-RELIGIOLOGICA-39_2006.jpgreligierzymu.jpgpod-sztandarem-nieba-wiara-ktora-zabija-w-iext43267118.jpgbabilonskie-zaklecia.jpg101-tore-murphy.jpgjudyta-postac-b-granic.jpgmaly-slownik-religiozna.jpghall-heretycy.jpgznak-1994-2-465.jpegkaligula.jpgupaniszady-ut.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 13477601 odwiedzający

 371 odwiedzających online