Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

- Japonia - Buddyzm japoński

Buddyzm japoński. Jego polityczne i społeczne implikacje w okresie 538-645
Maciej Kanert

Praca młodego japonisty ukazuje wpływ nowej religii na funkcjonowanie tradycyjnie ukształtowanego społeczeństwa stykającego się z nieznanym wcześniej systemem religijnym i etycznym.

Wstęp:

Japonia1 jest jednym z niewielu krajów, być może jedynym, którym jesteśmy w stanie niemal namacalnie poczuć płynące pod powloką faktów strumienie struktur politycznych. Ich prze­miany postępują zazwyczaj w wolnym, jałowym tempie, z rzad­ka dając historykowi okazję do nazwania jakiegoś wydarzenia przewrotem lub rewolucja.

W 1868 roku, po restauracji Meiji, gdy wojska zbuntowanych księstw feudalnych z zachodniej części Archipelagu Japońskiego pokonały oddziały wierne reżimowi siogunatu, przywracając tym samym rzeczywistą władzę cesarzowi po niemal tysiącu lat jego „awiniońskiej niewoli”, podczas której zmieniali się tylko „klucz­nicy strzegący bram imperialnego pałacu”, rządy w Japonii przejęła Wielka Rada Stanu [Daijókan]2, utworzona u schyłku VII wieku. Istniała ona przez wszystkie owe wieki, oprócz ciał politycznych sprawujących rzeczywiste rządy dzięki sitom inercji i właści­wemu Japończykom zmysłowi politycznemu, nakazującego im budowanie nowych form rządu obok, a nic na gruzach starych.

Japońską strukturą polityczną „długiego trwania” jest żyjąca po dziś dzień instytucja cesarza. Chociaż współcześnie poza przysięgłymi nacjonalistami żaden uczestnik publicznego dys­kursu w Japonii nie powołuje się już na ideologię „jednej linii przez dziesięć tysięcy pokoleń” [bansei ikkei), według której jedna dynastia władców włada Archipelagiem Japońskim od czasów najdawniejszych, długość trwania japońskiej dynastii, której początek odnaleźć możemy w VI wieku po Chr., zdumie­wać musi badaczy wszystkich kultur i cywilizacji, które przecho­dziły przez stadium monarchii, nigdzie bowiem dynastia wład­ców nie panowała przez okres tak długi. Nie dosyć na tym: panowała, ale bardzo szybko utraciwszy rzeczywisty wpływ na rządy, trwała niezagrożona mimo wszystko.

Czym można tłumaczyć to zadziwiające zjawisko? Jaka jest jego przyczyna? Czy jest nią wyspiarskość połączona z hołdowa-ym przez stulecia izolacjonizmem, pociągającym za sobą odsu­nięcie Japonii od międzynarodowej infrastruktury informacyj­nej, czy narodowy duch Japończyków? Może jest nią sama natura pozycji cesarza, jego osoby, jakże daleka od rzymskich imperato­rów, bizantyjskich basileusów i chińskich Synów Niebios?

Chociaż odpowiedź na to pytanie jest z pewnością złożona, to za jeden z najważniejszych czynników uznaje się sakralność japońskich monarchów.


„Prawo władcy i Prawo Buddy, one są niczym dwa koła jed­nego wozu”. W Japonii okresu Heian (794-1189) dominowała taka właśnie, mająca swoje korzenie w Indiach wizja związków władzy i buddyzmu. Nie oznacza to bynajmniej, aby buddyzm w ten sposób uświęcał w jakiś sposób sam organ sprawujący władzę. U schyłku japońskiej starożytności, która zgodnie z ja­pońską tradycją historiograficzną kończy się w 1185 roku3, bezpośredniej władzy nie sprawował już cesarz [termo], wciąż for­malnie stojący na szczycie dworu i machiny państwowej, ale potężni arystokraci z rodu Fujiwara, którzy poprzez politykę wy­dawania swoich córek za kolejnych władców potrafili, jako dziad­kowie i wujowie kolejnych cesarzy, zapewnić sobie pozycję rze­czywistych kierowników państwowej nawy. Buddyzm uświęcał instytucję i osobę cesarza na innej płaszczyźnie.

Od swoich początków osoba władcy japońskiego postrzegana była jako co najmniej w równym wymiarze przynależąca za­równo do sfery sacrum, jak i profanum. Nie tylko późniejsze źródła japońskie, ale i niemal współczesne opisywanym wy­darzeniom źródła chińskie z III wieku przedstawiają władców krajów znajdujących się na Archipelagu Japońskim przede wszyst­kim jako kapłanów, a dopiero w dalszym planie jako władców--polityków i władców-wodzów. Z czasem władcy rozwijającego się od IV wieku państwa Yamato (Yamato kokka)4 pozbyli się części swojego religijnego wpływu, poświęcając go dla konkret­nej władzy. Nadal jednak udział sakralności w ogólnym obrazie „wielkich władców” i ich następców - cesarzy - był na tyle duży, by przetrwać do czasów nam bliskich i znacząco zaważyć na współczesnych wydarzeniach.

Przeszczepiony z Chin buddyzm musiał dostosować się do nowego środowiska. Cesarz stał się nie tylko potomkiem ro­dzimego najwyższego bóstwa, bogini słońca Amaterasu, ale rów­nież wpisanym w buddyjską wizję kosmosu człowiekiem, który zostawał władcą dzięki swoim czynom w poprzednim wcieleniu. Wśród licznych tytułów cesarskich pojawił się tytuł „księcia dziesięciu dobrych uczynków” (juzen no kimi). Wierzono, że cesarz w poprzednim życiu spełnił w doskonały sposób zasady buddyjskiej moralności, co uczyniło go tym, kim jest.

Początek tego rodzaju ścisłych związków buddyzmu z pań­stwem skupionym wokół cesarza to przede wszystkim okres Nara. Już wcześniej, za panowania cesarza Temmu (panował 673-686) i cesarzowej Jitó (panowała 686-697), buddyzm, do tej pory jedynie podporządkowany dworowi władców, zaczął być wszczepiany w samą tkankę państwa. Dopiero jednak ukończe­nie i promulgowanie kodeksu Taihó odpowiednio w 701 i 702 roku rozpoczęło okres dojrzałego „buddyzmu państwowego" {kokka bukkyó). W 701 roku wezwani do klasztoru Daianji mnisi musieli wysłuchać wykładu nowego prawa administracyj­nego dotyczącego mnichów i mniszek [sóniiyó], który wygłosił Michi no kiwi Ofutona. Członkowie buddyjskiej gminy otrzy­mywali prawa, które miały przyciągać do niej w późniejszym okresie wielu zbiegłych chłopów: zwolnienie od podatków i pra­cy przymusowej. Lista obowiązków duchownych oraz praw pań­stwa była jednak znacznie dłuższa: sprawowanie kontroli nad klasztorami buddyjskimi przez państwo, sprawowanie kontroli nad gminą mnichów poprzez mianowanych przez państwo mnichów-urzędników [sógó), kontrola nad procesem przyjmowania nowych członków gminy przez państwo, zakaz prowadzenia działalności misyjnej poza klasztorami. Chociaż życie miało wkrótce skorygować nakreślony przez prawodawców obraz, prze­pisy te na dłuższy czas określiły stosunki łączące buddyzm z państwem. Buddyzm miał pełnić funkcję służebną, państwo posługiwało się nim jako narzędziem.

W okresie wcześniejszym jednak trudno jest badaczom zo­rientować historię polityczną na ród władców, ich znaczenie było bowiem niewielkie. Dworem rządzili nie władcy, ale głowy moż­nych rodów, na czele z najpotężniejszym z nich - rodem Soga.

Jak zatem kształtowały się stosunki buddyzm-państwo na tym wcześniejszym etapie? Co zmieniło się w strukturze po­litycznej i społecznej Japonii, co umożliwiło wykształcenie się nowego buddyzmu państwowego?

W niniejszej pracy będę poszukiwał odpowiedzi przede wszyst­kim na te właśnie pytania. Szukać ich trzeba w okresie wcześniej­szym, począwszy od oficjalnego przekazania buddyzmu do Ya-mato w 538 roku, a skończywszy na obaleniu głównej linii rodu Soga i pierwszym etapie przejmowania władzy przez ród wład­ców w 645 roku. Obie daty zostały dobrane orientacyjnie. Jak zobaczymy, źródła nie pozwalają na ostateczne stwierdzenie daty oficjalnego przekazania buddyzmu do Japonii, a chociaż współ­cześni badacze nie obstają już w większości przy przełomowym charakterze Itsushi no hen i Taika no kaishin (zob. rozdział 6), to jednak jest to wygodna cezura: obalenie głównej linii rodu Soga, która, jak uważam, najaktywniej i najbardziej świadomie wykorzystywała buddyzm do swoich celów.


W dotychczasowych pracach, poświęconych lub choćby wspo­minających okres o zakreślonych tu ramach czasowych, badacze zazwyczaj koncentrują się na historii politycznej, w której bud­dyzm wspominany jest jedynie jako mniej lub bardziej ważny czynnik kształtujący ją, bądź na historii samego buddyzmu, w której główne miejsce zajmuje zmiana paradygmatu z tak zwanego buddyzmu rodowego (shizoku bukkyó) na buddyzm państwowy. Głównym zadaniem tej pracy jest uzupełnienie studiów zajmujących się bliższą analizą wpływu buddyzmu na zmiany polityczne i społeczne. Nie będę zajmował się ani buddyzmem na Wyspach Japońskich jako takim, ani wydarzeniami politycznymi, zmieniającymi oblicze państwa Yamato w drugiej połowie VI i pierwszej połowie VII wieku. Skupię się natomiast na przestrzeni rozciągającej się między jednym a drugim. Praca ukaże, jak na różnych płaszczyznach buddyzm wpływał na pro­ces polityczny, na przemiany struktury społeczeństwa i dworu Yamato.

Rozważania te nie tylko pomogą lepiej zrozumieć, w niektó­rych przypadkach zaś wręcz wyjaśnić, procesy zachodzące w interesującym nas okresie, ale mogą również rzucić światło na przemiany, jakim podlegała Japonia od połowy VI wieku. Jak zauważył znakomity japoński historyk, Sęki Akira, rozwój pań­stwa Yamato w kierunku przekształcenia w zbudowane na wzór chiński ńtsuiyó kokka (państwo oparte na normach prawnych) - scentralizowane i nominalnie nomokratyczne, z cesarzem na szczycie piramidy społecznej - nie był niczym zdeterminowany, nie była to jedyna możliwość. Książka może pomóc zrozumieć, dlaczego losy Japonii potoczyły się w określonym kierunku i co spowodowało, że wielu mieszkańców świata wie, kim jest japoń­ski cesarz, nazwisko Soga zaś jest znane tylko nielicznym specjalistom.


1  Nazwa „Japonia” (Nihon lub Nippon), składająca się z dwóch ideo-gramów chińskich oznaczających „słońce” i „korzeń”, po raz pierwszy pojawiła się w promulgowanym w 702 roku kodeksie Taihó, a następnie w kronice Nihonshoki [Kronika japońska, 720). Początkowo jednak ideo-gramy te, podobnie jak inne, którymi posługiwano się wcześniej, odczyty­wano Yamato - tak nazywa się państwo z ośrodkiem politycznym w Yamato na półwyspie Kii, które stopniowo podporządkowywało sobie otaczające je terytoria - jednak jeszcze w okresie Nara (710-794) zaczęto odczytywać je Nihon lub Nippon, co odpowiada „Japonii”. Według powstałej w pierwszej połowie X wieku kronice chińskiej Jiu Tangshu [Stara kronika dynastii Tang, jap. Kyutósho) mieszkańcy Archipelagu Japońskiego mieli „uczynić Japonię [Kraj Wschodzącego Słońca] nazwą swojego [państwa], ponieważ leży ono niedaleko słońca [czyli na wschodzie], lub „kraj Wo [jak nazywali Japonię Chińczycy - M.K.], nie lubiąc braku elegancji tkwiącej w swojej nazwie, zmienił ją na «Japonia»„; tłum. oryginału chińskiego za: Kyu Tósho Wakoku Nihonden, Sóshi Nihonden, Genshi Nihonden - Chugoku seishi Nihonden 2, red. i tłum. Ishihara M., Tókyó 1996, s. 130. Ideogram Wo (jap. Wa, odczytywany również Yamato) oznaczał karła, stąd zrozumiała niechęć mieszkańców Wysp Japońskich do tej nazwy.


Wszystkie terminy, imiona osób i toponimy zostały podane w językach oryginalnych (w języku japońskim w transkrypcji Hepburna, w chińskim w trakskrypcji piriyin, w koreańskim w transkrypcji McCune'a-Reischaue-ra, w sanskrycie w transkrypcji naukowej). W przypadkach, gdy terminy etc. pojawiają się często w japońskiej literaturze przedmiotu, dodano ja­pońskie odczytania ideogramów chińskich.


fragment książki:


Początki buddyzmu

Stopień tożsamości między religią, zapoczątkowaną w V wieku przed Chr. w Indiach przez Siddarthę Gautamę zwanego Buddą J463-383)1, a religią, którą, symbolicznie rzecz ujmując, złożył w ofierze mieszkańcom Archipelagu Japońskiego król Paekche, jest wielce dyskusyjny. Od początku samego buddyzmu, jeżeli za taki uznamy działalność jego założyciela, do momentu, w któ­rym trafił na Wyspy Japońskie, minęło tysiąc lat.

Przez stulecia religia ta podlegała przemianom zarówno pod wpływem czyn­ników wewnętrznych, jak i zewnętrznych, takich jak kontakty z innymi religiami czy zmieniające się warunki polityczne. Zmie­niała się jej doktryna, czego symbolem jest na przykład wykształ­cenie się tradycji mahajany. Przemianom uległy także formy kultu, szczególnie rytuały religijne odprawiane przez świeckich wyznawców, z początku ograniczone do oddawania czci szcząt­kom Założyciela. Po pewnym czasie buddyzm zaczął się rozprzestrzeniać, przy czym do Chin, skąd wywodzi się buddyzm japoński, dotarł dopiero po pięciu stuleciach, i to nie bezpośrednio. Kluczową rolę odegrało tu pośrednictwo Azji Środkowej, szczególnie pań­stwa Kuszanów (sanskr. Kusana).

*

1 Według jednej z hipotez 566-486 przed Chr., wedle tradycji przekazy­wanej w buddyzmie południowym 624-544 przed Chrystusem. Szerzej o Buddzie Gautamie i początkach buddyzmu zob.: Watanabe S., Bukkyo, Tokyo 1981; tenże, Okyo no hanashi, Tokyo 1972; H. Oldenberg, Życie, nauczanie i wspólnota Buddy, tłum. i wstęp I. Kania, Kraków 1994; M. Mejor Buddyzm. Zarys historii buddyzmu w Indiach, Warszawa 2001.

Data utworzenia: 17/08/2011 @ 22:25
Ostatnie zmiany: 27/03/2012 @ 19:54
Kategoria : - Japonia
Strona czytana 11141 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
bocca.jpgDenarius-Volteia-Roman-coin.jpg0-aura_velificans_su_cigno.jpg0-telllus.jpeg0-maison-carree.jpg0-bacchus.jpgswiatynia-saturna-rome.jpgkybele.jpg0-satiro-danzante.jpgjuno.pngvespasan-caduceus.jpg0-panteon.jpg0-westalka.jpgAugus-Pontifex Maximus.jpgcaesar-flamin-coin.jpgarval.jpg0-La_Maison_carree.JPG0-Ara_Pacis_Rom.jpgdivus_julius-coin.jpg0-TempioVesta.jpgmoneta-rzym-caduceusz.jpg0-maisone-carree-2a.jpgluk-konstantyna.jpgpontifex-coin.jpg0-Apollo Sol.jpg0-scul.jpg0-lupa.jpg0-nimes-the-maison-carree.jpg0-Mitreo_Ostia.jpgnero-coin.jpgmaxim-pontif-coin.pngpanteon-capitel-bm.png0-lar.jpg0-Tempio_di_Iside.JPG0-meduza.jpg0-garni.jpggenii_2.jpg0-janus.jpg0-mitra.jpg0-ara-p.jpg0-Suovetaurile_Louvre.jpg0-august.jpg0-panteon2.jpg0-cupid-pom.jpg0-Baalbek-Bacchus.jpgClipeus_Selene_Terme.jpgforum_romanum.png0-lararium.jpgmatri-magnae-coin.jpgTemplo_de_Augusto_Pula.jpgdivus-augustus-Gold_Coin.jpg0-sol-invictus-1.jpghades.jpg0-Columns-Nimes.JPG0-Clipeus_Helios_Terme.jpg0-lararium2.jpgA_HIRTIUS-coin.jpg0-ap6.jpgdiana-efeska-coin.jpg0-Vestal_Palatino.jpgdivina-augusta-coin.png0-Memento mori-Naples.jpgvenus-genetrix-coin.jpgcaracalla-serpent-coin.jpg0-tempio_di_minerva_assisi.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 6500300 odwiedzający

 70 odwiedzających online