Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm - Zaratustrianizm - zarys tematu

Zaratusztrianizm

Zaratusztrianizm (Zoroastryzm, awest. Daēnā Vañuhi; pers. آيين زرتشتی Âjin-e Zaratoszt) - jedna z najstarszych, wciąż istniejąca religia monoteistyczna założona przez Zaratusztrę ok. 1400-1200 r. p.n.e. (według niektórych teorii w VI wieku p.n.e.), w północno-wschodnim Iranie. Religia ta wywodzi się z pierwotnych wierzeń ludów indoeuropejskich, żyjących na terenach obecnego północnego Iranu, zwanych mazdaizmem. Muzułmanie nazywają jej wyznawców czcicielami ognia.

Zaratusztrianizm był religią państwową w trzech kolejnych imperiach istniejących na terenie współczesnego Iranu i Iraku - państwie Achemenidów, Partów (Arsacydów) oraz Sasanidów. Miał bardzo silny wpływ na inne religie - judaizm i poprzez judaizm na chrześcijaństwo oraz islam. Wiele wskazuje na to, iż takie podstawowe zasady religii chrześcijańskiej i judaistycznej jak Sąd Ostateczny, wędrówka duszy po śmierci do piekła lub nieba, wiara w diabła i nadejście mesjasza są w dużym stopniu zapożyczone z zaratusztrianizmu. Upadek potęgi tej religii wiąże się z ekspansją islamu, jednak sam islam wziął z zaratusztrianizmu wiele idei, zwłaszcza w wersji szyickiej. Z zaratusztrianizmu wyewoluował również zurwanizm, który przez pewien czas był oficjalną religią perską.

Liczne grupy zaratusztrian, zwanych też parsami, przetrwały w Iranie do czasów współczesnych i miały silne wpływy we władzach tego państwa aż do czasu rewolucji ajatollaha Chomeiniego (1902-1989), który wymordował lub zmusił do emigracji resztki społeczności Parsów Irańskich. Religia ta obecnie utraciła znaczenie i wyznają ją nieliczne, wymierające grupy (łącznie nie więcej niż 250 000 ludzi), żyjące w Indiach (ok. 150 000), Iranie (ok. 40 000) oraz w USA i Wielkiej Brytanii. W ostatnich latach notuje się spadek liczby wiernych (na rzecz bahaizmu, islamu i hinduizmu) oraz spadek aktywności religijnej. Świętą księgą zaratusztrian jest Awesta, której najważniejszą część tworzą Gaty, zgodnie z wierzeniami napisane przez samego Zaratusztrę (zobacz: język awestyjski).

Teologia zaratusztrianizmu
Przedstawiona tu teologia pochodzi z najstarszej wersji zaratusztrianizmu zawartej w Gatach.

Ahura Mazda i Angra Mainju

Ahura Mazda (Pan Mądrości) i jego przeciwieństwo Angra Mainju (Zły Duch) tworzą stale splecioną parę, która toczy z sobą bezustanny bój o władzę nad światem. Ahura Mazda jest jednak jedynym prawowitym Bogiem, zaś Angra Mainju jest tylko jego negatywowym odbiciem, które bez Ahury Mazdy nie mogłoby samodzielnie istnieć.

Ahura Mazda, pozostając jednością, posiada siedem emanacji, zwanych świetlistymi Istotami, lub też "Świętą Siódemką", które również można rozumieć jako nazwy podstawowych atrybutów Ahury Mazdy i jednocześnie podstawowych cnót, którymi powinien cechować się każdy wyznawca:

   1. Spenta Mainju - najważniejsza z nich - Duch Święty, będący "podstawową substancją" Ahury Mazdy;
   2. Wohu Manah - Dobra Myśl;
   3. Asza Wahiszta - Najlepsza Prawość;
   4. Armaiti - Święte Oddanie;
   5. Chszatra Wairja - Panowanie nad pożądaniem;
   6. Haurwatat - Zdrowie (Doskonałość);
   7. Ameretat - Długie Życie (Nieśmiertelność).

Oprócz tego Ahurze Maździe pomagają Spenta Jaza - czyli całe grono świętych, do których Zaratusztra zaliczył wszystkich ważniejszych bogów z panteonu mazdaizmu, odbierając im jednak atrybut boskości i zrównując ich ze świętymi ludźmi działającymi po śmierci z zaświatów - najważniejszy z nich to Mitra, strzegący bram nieba i wpuszczający tam tylko dusze dobrych ludzi.

Angra Mainju nie posiada takich emanacji jak Ahura Mazda, posiada jednak korpus złych duchów tzw. Dewów, zwanych w wersji pahlawijskiej demonami, które pomagają mu w dziele zniszczenia. Do kategorii Dewów "wpadają" też automatycznie wszystkie obce bóstwa z innych religii. Angra Maju był w późniejszej, pahlawijskiej wersji zaratusztrianizmu nazywany Arymanem, a Ahura Mazda - Ormuzdem.

Akt Stworzenia i Trzy Epoki

Ahura Mazda jest bogiem, który stworzył świat i wszystko, co w nim dobre. W pierwszym etapie Ahura Mazda poprzez swoje Świetliste Istoty stworzył wszystko oprócz ognia, co trwało siedem dni, po czym pozostawił to w stanie bezcielesnym i wstrzymał upływ czasu aby odpocząć. Była to pierwsza epoka świata. Wszystkie twory Ahury były w tym stanie doskonale statyczne i niezmienne - wszystko doskonałe i na swoim miejscu. Następnie Ahura Mazda stworzył ogień i puścił świat w ruch, uruchamiając upływ czasu i nadając wszystkiemu cielesność. Otworzyło to drogę Angra Maju, który natychmiast zaatakował i skaził wszystkie 7 tworów Ahura Mazdy. Zaatakował ziemię, tworząc pustynię, zasolił wodę w morzach, przebił południową stronę nieba, spowodował więdnięcie roślin, śmierć pierwszego byka oraz pierwszego człowieka, a na koniec "popsuł" nieskalaną czystość ognia, tworząc dym. Od tego czasu zaczęła się druga epoka - epoka "zmieszania" - walki dobra ze złem, w której obecnie żyjemy. Pod koniec tej epoki nastanie czas sądu ostatecznego, kiedy to Ahura Mazda zstąpi osobiście na ziemię, oddzieli dobro od zła i ustanowi z powrotem doskonały porządek, jednak z zachowaniem czasu, ognia i cielesności. Nastanie wtedy trzecia epoka, epoka Królestwa Bożego na ziemi.

Życie pośmiertne

Dusze ludzi po śmierci tracą do dnia sądu ostatecznego swoją cielesność i wędrują przez "Most Dzielący" do piekła, czyśćca lub nieba. Na moście, u wrót nieba, stoi Mitra, który dzierży w swoich rękach szale sprawiedliwości, na których są ważone dobre i złe uczynki, myśli i słowa. Gdy dobro przeważa nad złem w życiu danej duszy - trafia ona do nieba, gdzie może spokojnie oczekiwać na dzień sądu ostatecznego, kiedy to z powrotem uzyska cielesność i wróci na ziemię, aby powiększyć grono "sprawiedliwych". Gdy zło przeważa nad dobrem - dusza jest strącana do piekła, z którego już nigdy nie wyjdzie i będzie pod kontrolą Angra Mainju cierpiała nieskończone męki. Gdy szale się doskonale równoważą - dusza trafia do krainy umarłych, stając się szarym cieniem, nie mogącym czuć radości ani smutku.

Mesjanizm

Sama idea nadejścia mesjasza jest tylko w Gatach zasygnalizowana, dopiero w dalszych częściach Awesty zostaje rozwinięta. W tzw. Starej Aweście opisana jest koncepcja, wg której Zaratusztra nie umarł śmiercią naturalną, lecz świadomie zanurzył się w wodach jeziora Kasaoja w Pamirze. Bezpośrednio przed dniem Sądu Ostatecznego do jeziora tego ma wejść dziewica, zostać cudownie zapłodniona nasieniem Zaratusztry i urodzić Saoszjanta, czyli mesjasza, który poprowadzi zastępy sprawiedliwych do ostatecznej walki ze złem. W tzw. nowej Aweście, napisanej ok. 630 r. p.n.e., zwanej też Awestą Pahlawijską, będącą niedokładnym i przeinaczonym tłumaczeniem starej Awesty, fragment opisujący nadejście mesjasza został "przerobiony". W wersji Pahlawijskiej dziewica ma być zapłodniona Duchem Świętym i urodzić syna samego Ahury Mazdy, który będzie jednocześnie człowiekiem i kolejną, ósmą Istotą Świetlistą.

Etyka i obyczaje zaratusztrian

Etyka zaratusztriańska jest zbliżona do etyki chrześcijańskiej. Człowiek jest dziełem Ahury Mazdy, ma jednak wolną wolę i może zdradzić swojego stwórcę, stając po stronie sił zła. Z natury człowiek jest jednak dobry i jego powołaniem jest stanąć do walki ze złem w szeregach popleczników Ahury Mazdy.

Kult czystości

W etyce zaratusztrianizmu nie występuje pojęcie grzechu, ale zastępuje je pojęcie "zbrukania". Dusza człowieka może ulec zbrukaniu poprzez kontakt z "brudnymi" tworami Angra Maju. Silnie zbrukana dusza przejdzie w końcu na stronę sił zła i po śmierci zostanie strącona do piekła. Obowiązkiem człowieka jest zatem dbanie o swoją czystość duchową. Obejmuje to unikanie nieczystych myśli, nieczystego pokarmu i nieczystych ludzi.

Zaratusztrianizm ustalił listę "nieczystości", z którymi kontakt prowadzi do zbrukania. Zasady tej czystości muszą być przestrzegane na co dzień - dotyczy to określonego sposobu ubierania się, określonej diety (analogicznie do żydowskiego pojęcia koszerności) i dozwolonych form uprawiania życia płciowego. Zbrukaną duszę można oczyścić przez rozmaite, zależne od rodzaju zbrukania zabiegi oczyszczające. Niektóre z nich są bardzo skomplikowane, kosztowne i trwają wiele tygodni.

Śmierć jako twór Angra Maju jest również nieczysta. Zwłoki człowieka po śmierci są więc jedną z najbardziej zbrukanych rzeczy. Ze względu na to, że ziemia jest tworem czystym, nie można jej brukać grzebiąc zwłoki, nie można też ich spalić, bo ogień też jest tworem czystym. Zaratusztrianie pozostawiają zwłoki na specjalnych wieżach, tzw. "wieżach milczenia", gdzie cała zgnilizna śmierci jest pochłaniana przez sępy, lub psy - zwierzęta cieszące się szczególną estymą w zaratusztrianizmie. Dopiero gdy ze zwłok zostają suche, białe kości, doczesne szczątki są zrzucane do specjalnego szybu w wieży. Współcześnie jednak coraz częściej zaprzestaje się tych praktyk, a zwłoki chowane są w betonowych grobach, tak by nie stykały się z ziemią.

Kult ognia

Ogień stanowi szczególny obiekt kultu zaratusztrian. Jest on najczystszym ze wszystkich tworów Ahury Mazdy. Angra Maju zbrukał go co prawda, dodając do niegodym , jednak dym nie miesza się z samym ogniem, lecz ucieka do góry i dlatego płomienie są zawsze doskonale czyste. W centralnym punkcie świątyni pali się stale podtrzymywany święty ogień, który gwarantuje trwanie mocy Ahury Mazdy na ziemi. Świętość ognia wzrasta z czasem jego trwania. Kult ognia zyskał szczególne znaczenie w czasach dynastii Achamenidów, którzy budowali w najważniejszych miastach swojego imperium ołtarze ognia, gdzie podtrzymywany był stale duży, widoczny z daleka płomień. Wokół najstarszych ołtarzy powstawały sanktuaria, gdyż wierzono, że ogień, który palił się stale ponad 100 lat, ma ogromną siłę uzdrawiania i spełniania innych życzeń.

Literatura zaratusztriańska

    * Gaty
    * Awesta
    * Księga Arta Wirafa

Bibliografia

    * Mary Boyce, Zaratusztrianie, Wyd. Łódzkie, 1988, ISBN 83-218-0683-X
    * Ervad Sheriarji Dadabhai Bharucha: A Brief sketch of the Zoroastrian Religion and Customs
    * Dastur Khurshed S. Dabu: A Handbook on Information on Zoroastrianism
    * Dastur Khurshed S. Dabu: Zarathustra an his Teachings A Manual for Young Students
    * Jivanji Jamshedji Modi: The Religious System of the Parsis
    * R. P. Masani: The religion of the good life Zoroastrianism
    * P. P. Balsara: Highlights of Parsi History
    * Maneckji Nusservanji Dhalla: History of Zoroastrianism; dritte Auflage 1994, 525 p, K. R. Cama, Oriental Institute, Bombay
    * Dr. Ervad Dr. Ramiyar Parvez Karanjia: Zoroastrian Religion & Ancient Iranian Art
    * Adil F. Rangoonwalla: Five Niyaeshes, 2004, 341 p.
    * Aspandyar Sohrab Gotla: Guide to Zarthostrian Historical Places in Iran
    * J. C. Tavadia: The Zoroastrian Religion in the Avesta, 1999
    * S. J. Bulsara: The Laws of the Ancient Persians as found in the "Matikan E Hazar Datastan" or "The Digest of a Thousand Points of Law", 1999
    * M. N. Dhalla: Zoroastrian Civilization 2000
    * Marazban J. Giara: Global Directory of Zoroastrian Fire Temples, 2. Auflage, 2002, 240 p, 1
    * D. F. Karaka: History of The Parsis including their manners, customs, religion and present position, 350 p, illus.
    * Piloo Nanavatty: The Gathas of Zarathushtra, 1999, 73 p, (illus.)
    * Roshan Rivetna: The Legacy of Zarathushtra, 96 p, (illus.)
    * Dr. Sir Jivanji J. Modi: The Religious Ceremonies and Customs of The Parsees, 550 Seiten
    * Mani Kamerkar, Soonu Dhunjisha: From the Iranian Plateau to the Shores of Gujarat, 2002, 220 p
    * I.J.S. Taraporewala: The Religion of Zarathushtra, 357 p
    * Jivanji Jamshedji Modi: A Few Events in The Early History of the Parsis and Their Dates, 2004, 114 p
    * Dr. Irach J. S.Taraporewala: Zoroastrian Daily Prayers, 250 p
    * Adil F.Rangoonwalla: Zoroastrian Etiquette, 2003, 56 p
    * Rustom C Chothia: Zoroastrian Religion Most Frequently Asked Questions, 2002, 44 p

Linki zewnętrzne

    * Towarzystwo Zaratusztrian w Polsce: http://www.zoroastrian.home.pl/
    * Światowa organizacja Zaratusztrian: http://www.zoroastrian.org/
    * Bogaty materiał literatury średnioperskiej: http://www.avesta.org/

Znani zaratusztriane

    * Freddie Mercury: http://www.zarathustra.eu/freddie_mercury_pl.html
    * Zubin Mehta

Data utworzenia: 10/08/2009 @ 19:14
Ostatnie zmiany: 15/08/2009 @ 12:57
Kategoria : RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm
Strona czytana 15228 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
IonaAbbey.jpgManastirea_Sinaia.jpg0-Jvari Monasteri-Georgia.jpgmonastery-picture04.jpggreek.jpgjvari.jpg0-bhutan.jpgbahaisquare.jpegdiveevo.jpgjasna-gora.jpgpoblet.jpg0-armenia.jpgCamedolite-Monastery.jpgmonastery-picture06.jpgmonastery-picture08.jpgmonastery-picture03.jpgmonastery-mont-saint-michel.jpgmonastery-picture02.jpgsantuario-tokio-japon.jpgSofia.jpgthiksey-gompa-in-ladakh.jpgmeteora_monastery.jpgdracula_mnsnagov.jpgmonastery-picture01.jpgjericho-st-georges-monastery.jpgmonastery-picture07.jpgneamt-monastery-moldova.jpgbud101.jpgmonastery-picture05.jpgOrvieto.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 8114535 odwiedzający

 381 odwiedzających online