Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

CHRZEŚCIJAŃSTWO - Kościoły Wschodnie - Kościół Koptyjski

Krzyż
     Krzyż koptyjski

Kościół Koptyjski

Początki chrześcijaństwa w Egipcie datuje się na okres działalności ewangelicznej świętego Marka. Prawdopodobnie około 40 roku założył on w Aleksandrii pierwszą na tych terenach wspólnotę wyznawców Chrystusa. Kilka wieków później religia Koptów sięgała aż po Sudan i Etiopię.

W początkach naszej ery Aleksandrię zamieszkiwała liczna społeczność żydowska i dzięki zbieżności monoteistycznych praktyk nowa religia - chrześcijaństwo - spotkała się w niej z żywym zainteresowaniem.

Nauka głoszona przez świętego Marka w krótkim czasie zyskała też sympatię pozostałej ludności zamieszkującej ten obszar, przywykłej już do synkretyzmu religijnego. Jej wierzenia stanowiły wówczas mieszaninę tradycji religijnej starożytnego Egiptu, tradycji greckiej, rzymskiej oraz różnego rodzaju kultów wywodzących się ze Wschodu. Chrześcijaństwo mogło więc z powodzeniem uzyskać status jednej z wielu religii praktykowanych na terenie tego kraju. Stało się jednak inaczej, a zadecydował o tym przede wszystkim fakt prowadzenia ewangelizacji w języku koptyjskim, czyli języku zrozumiałym nawet dla najniższych warstw społeczeństwa.

Niemałe znaczenie miało także przekształcenie hieroglificznej formy 'anch, wyrażającej pojęcie życia, w krzyż charakterystyczny dla Kościoła koptyjskiego. W starożytnym Egipcie znano bowiem przepowiednię głoszącą odejście kultów egipskich wraz z dniem wywyższenia symbolu życia. Poza tym nauka chrześcijańska niosła system wierzeń przystępny dla tamtejszej ludności, zawierający elementy nie odbiegające daleko od wyobrażeń religijnych starożytnych Egipcjan.

Staroegipskie triady bóstw znalazły swoje odbicie w chrześcijańskiej Trójcy Świętej; wizerunek Izydy z Horusem - kultowej matki z dzieckiem - przeistoczył się w przedstawienie Matki Bożej z Dzieciątkiem; wizja Sądu Ostatecznego i wiara w życie pozagrobowe w niewielkim stopniu zostały zmodyfikowane, a prawda o zmartwychwstaniu Jezusa przypominała legendę o wskrzeszonym do życia Ozyrysie. Do sukcesu nowej religii przyczyniło się też założenie w Aleksandrii około 180 roku pierwszego uniwersytetu chrześcijańskiego - Didaskalium, czyli Szkoły Katechetów, która stała się wielkim ośrodkiem egzegezy i teologii.

Wszystko to doprowadziło do szybkiego i trwałego umocnienia nauki Chrystusa w Egipcie. Wraz z upływem wieków przydana jej oprawa obrzędowo-obyczajowa wytworzyła charakterystyczny rys koptyjskiego Kościoła chrześcijańskiego.

W 202 roku Septymiusz Sewer, cesarz imperium rzymskiego (od 30 roku n.e. Egipt był częścią Cesarstwa Rzymskiego), wydał edykt zabraniający wyznawania religii chrześcijańskiej, dezorganizując tym samym działalność Didaskalium. Posunięcie to rozpoczęło męczeński okres historii chrystianizmu, którego momentem kulminacyjnym stały się prześladowania za panowania Dioklecjana (284-305). Na pamiątkę tych wydarzeń czas ten nazwano Erą Męczenników, a od 284 roku zaczęto odliczać kolejne lata kalendarza koptyjskiego.

Złagodzenie polityki Cesarstwa Rzymskiego nastąpiło wraz z dojściem do władzy Konstantyna, już na początku IV wieku. Za jego panowania młody Kościół krok po kroku zyskiwał coraz większe względy imperium, rozszerzając jednocześnie swój stan posiadania. Dzięki działaniom Konstantyna i jego następców chrystianizm podniesiono wkrótce do rangi religii państwowej.

Wielkie spory teologiczne Kościoła chrześcijańskiego tamtych czasów doprowadziły w V wieku do rozłamu wśród jego wiernych i wyłonienia się nowego kierunku religijnego, monofizytyzmu. Kładł on nacisk na boskość w naturze Chrystusa, przy równoczesnym pomniejszeniu czynnika ludzkiego. Było to sprzeczne z dotychczasowym stanowiskiem władz kościelnych. Ostatecznie na soborze w Chalcedonie w 451 roku monofizytyzm został uznany przez większą część autorytetów za herezję. Potwierdzono wówczas dwoistość natury Jezusa, bez możliwości jej pomieszania czy rozłączania. Patriarchat aleksandryjski, popierając mniejszość monofizycką, nie zgodził się z postanowieniami soboru, a tym samym zerwał stosunki z resztą Kościoła. Krok ten, natury również politycznej, spowodował nie tylko usamodzielnienie się egipskiej wspólnoty chrześcijańskiej, ale także rozbudzenie świadomości narodowej Koptów i zjednoczenie ich przeciwko rządom Cesarstwa Bizantyńskiego (w 395 roku na skutek podziału Cesarstwa Rzymskiego Egipt jako prowincja wszedł w skład Cesarstwa Wschodniego, czyli Bizantyńskiego).

W latach 640-642 ziemie te podbili Arabowie, zapoczątkowując proces arabizacji oraz islamizacji kraju. Trwa on w pewnym sensie po dzień dzisiejszy - obecnie około 0.06% ludności koptyjskiej przechodzi co roku na islam. Od tego czasu słowo Kopt zaczyna tracić swe czysto etniczne znaczenie - rdzenny Egipcjanin - na rzecz religijnego, stając się synonimem chrześcijańskiego Egipcjanina.

Kościół koptyjski w swoich praktykach religijnych przechował pewne pierwiastki wyniesione jeszcze z tradycji pierwszych gmin chrześcijańskich. Uwidacznia się w nim przede wszystkim silny element wspólnoty, który niegdyś zadecydował o przetrwaniu nauki Chrystusa, a obecnie jest gwarantem ciągłości istnienia chrystianizmu w muzułmańskiej rzeczywistości współczesnego Egiptu.

Surowość obyczajowości religijnej to podstawowy element integrujący wiernych, a jednocześnie charakterystyczna cecha Kościoła koptyjskiego. Jej korzenie sięgają pierwszych wieków chrześcijaństwa, a być może i czasów starożytnych.

Pojawienie się na przełomie III i IV wieku n.e. instytucji monastycyzmu na tych terenach odzwierciedlało tendencje tamtejszej ludności do prostego i skromnego trybu życia, któremu nieobce były wyrzeczenia.

Rozprzestrzenienie się i rozwój ascetycznych poszukiwań drogi ku Bogu zaowocowały w Kościele koptyjskim długimi i wyjątkowo licznymi okresami postów, które zabierają około 250 dni w roku, a ich rygor wymaga dużego stopnia samozaparcia. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku postów ścisłych zakazujących spożywania wszelkich pokarmów i napojów od wschodu do zachodu słońca. Nawet przyjmowanie komunii świętej w tym czasie postrzegane jest jako łamanie postu. Z tego powodu msze święte, zwykle odprawiane we wczesnych godzinach porannych, przesuwane są w niektórych przypadkach na godziny popołudniowe.

Komunia święta w Kościele koptyjskim jest przyjmowana pod dwiema postaciami, chleba i wina, zgodnie z tradycją pierwszych wieków chrześcijaństwa. Pieczywo mszalne przygotowuje się, w przeciwieństwie do Kościoła rzymskiego, bez użycia soli. Według Koptów bowiem sam Chrystus jest solą tej ziemi. Chlebki, wypiekane zawsze w liczbie nieparzystej, mają postać okrągłych placków o średnicy około 10 cm i grubości około 3 cm. Spośród nich wybiera się najlepszy, który służy jako hostia podczas przeistoczenia we mszy świętej.

Sakrament chrztu stanowi moment wejścia do wspólnoty wiernych. Według prawa kanonicznego Kościoła koptyjskiego, każde dziecko płci męskiej może zostać ochrzczone dopiero po upływie przynajmniej 40 dni od chwili narodzin. Zwyczaj ten nawiązuje do 40 dni, po których nastąpiło ofiarowanie Jezusa w świątyni. Dziewczynka natomiast musi odczekać minimum 80 dni, aby wprowadzono ją do kościoła i oczyszczono z grzechu pierworodnego. Ceremonia chrztu świętego u Koptów połączona jest z liturgią bierzmowania.

Koptowie, podobnie jak żydzi i muzułmanie, praktykują zwyczaj obrzezania, znany już w Egipcie w początkach III tysiąclecia p.n.e. Jest on wykonywany u chłopców zwykle 7-8-letnich i ma raczej charakter higieniczny, a nie religijny, chociaż Kościół koptyjski dnia 6 tuba (14 stycznia w kalendarzu gregoriańskim) uroczyście obchodzi Święto Obrzezania Pańskiego.

Obyczajowość religijna chrześcijan przejawia się zarówno w postawie wewnętrznej, jak i w pewnych aktach zewnętrznych. Należą do nich nie tylko tatuowany zaraz po chrzcie świętym symbol krzyża, ale także zamiłowanie do eksponowania dewocjonaliów, również w miejscach publicznych. Obok przedstawień maryjnych i wizerunków krzyża dużą popularnością cieszy się święty Jerzy zabijający smoka. W sztuce wczesnochrześcijańskiej ten święty występuje niekiedy pod postacią Horusa zabijającego krokodyla.
kościół koptyjski w Kairze
Katedra koptyjska w Kairze

Ludność koptyjska - obecnie społeczność chrześcijańska rdzennie wywodząca się z ziemi egipskiej - nie jest jednak grupą jednolitą, o czym zwykle się zapomina. W rzeczywistości są to trzy społeczności, które łączą pochodzenie i jedna wspólna wiara chrześcijańska. Dwie spośród nich wyłoniły się już w 451 roku w wyniku rozłamu, jaki nastąpił w Kościele podczas soboru chalcedońskiego. Od tej pory mamy do czynienia z Koptami ortodoksyjnymi, czyli monofizytami, oraz Koptami katolickimi; w 1854 roku pojawiła się również wspólnota Koptów protestantów.

Koptowie ortodoksyjni stanowią najliczniejszą grupę chrześcijan w Egipcie, będąc w istocie trzonem kultury koptyjskiej. Podlegają własnemu papieżowi, niezależnemu od jurysdykcji Rzymu. Według oficjalnych danych statystycznych, szacuje się, że ludność koptyjska liczy około 3.5 mln osób. Badacze zachodni mówią o około 8 mln Koptów zamieszkujących Egipt, zaś źródła kościelne szacują, że jest ich znacznie ponad 8 mln.

Katolicki Kościół koptyjski liczy prawdopodobnie ponad 200 tys. wiernych. Jest częścią Kościoła rzymskiego, ma jednak pewną autonomię. Wspólnota ta rozwija się pod przewodnictwem patriarchy Stefanosa II, wybranego na to stanowisko przez synod biskupi w 1986 roku, za zgodą Rzymu. Katolicy egipscy utworzyli w swoim kraju około czterdziestu kongregacji religijnych zajmujących się edukacją, opieką zdrowotną oraz pomocą dla osób starszych i sierot.

Odłam Koptów protestantów powstał dzięki misjonarzom amerykańskim. Obecnie motorem ich działalności jest Stowarzyszenie Ewangeliczne do spraw Awansu Społecznego. Pomaga w zwalczaniu analfabetyzmu, kształceniu zawodowym, rozwoju rolnictwa oraz krzewieniu higieny, i to zarówno wśród Koptów, jak i muzułmanów. Kościół protestancki liczy w Egipcie około 200 tys. wiernych.

krzyż koptyjskiWskutek wzmożonej emigracji, zwłaszcza w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, chrześcijan egipskich można spotkać w wielu krajach całego świata. W Hamburgu np. swą siedzibę ma Europejska Unia Koptyjska.

Tendencja do opuszczania ziemi przodków z jednej strony, a dążenie do jedności wewnątrz wspólnoty z drugiej strony, podyktowane jest wieloma problemami, jakie dotykają ludność koptyjską w Egipcie. Dotyczą one zarówno problemów społecznych, jak i politycznych, będących zagrożeniem jej istnienia w przyszłości. Proklamowanie równości chrześcijan i muzułmanów wobec prawa, które nastąpiło za panowania wicekróla Taufiqa (1879-1892) zostało ostatecznie zapisane w konstytucji z 1913 roku, nie rozwiązało pewnych dyskryminujących kwestii (chociażby zawodowych) oraz nie chroni tej mniejszości religijnej przed atakami ze strony np. ekstremistów muzułmańskich.

Niejednokrotnie dochodziło już do zamieszek oraz różnego rodzaju aktów przemocy burzących spokój i równowagę w państwie. Wydaje się, iż dbałość Koptów o zachowanie tradycji religijnej i pielęgnowanie obyczajowości przodków - należących do pierwszych chrześcijan - jest podstawowym elementem w walce o przetrwanie i ochronę odrębności kulturowej społeczności noszącej etniczne cechy starożytnych Egipcjan.

Artykuł pochodzi z "Wiedzy i Życia" nr 11/2000

Mgr IZA E. SMOLIŃSKA jest arabistką, doktorantką Instytutu Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego.

 


Data utworzenia: 25/11/2007 @ 13:21
Ostatnie zmiany: 02/05/2021 @ 00:33
Kategoria : CHRZEŚCIJAŃSTWO - Kościoły Wschodnie
Strona czytana 18512 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze


Komentarz #1 

autor : Justyna 19/04/2015 @ 14:52

Wydaję mi się, że Kościół Rzymski nie używa soli do pieczenia chleba. Taki chleb / hostia byłaby niezgodna z przepisami, a Eucharystia nieważna. Katolicy używają tylko czystej mąki pszennej i wody. Niczego więcej.
 
Trzecie Oczko
monastery-mont-saint-michel.jpgdracula_mnsnagov.jpg0-Jvari Monasteri-Georgia.jpgpoblet.jpgthiksey-gompa-in-ladakh.jpgjvari.jpgmonastery-picture04.jpgManastirea_Sinaia.jpg0-bhutan.jpgmonastery-picture02.jpgSofia.jpgmonastery-picture05.jpgbahaisquare.jpegbud101.jpgmonastery-picture08.jpggreek.jpgdiveevo.jpgIonaAbbey.jpgmonastery-picture03.jpgmonastery-picture06.jpgmonastery-picture07.jpgjasna-gora.jpgmeteora_monastery.jpgsantuario-tokio-japon.jpgOrvieto.jpgmonastery-picture01.jpgneamt-monastery-moldova.jpgCamedolite-Monastery.jpgjericho-st-georges-monastery.jpg0-armenia.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 8179796 odwiedzający

 343 odwiedzających online