Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

Religie a obyczaje - Wielkanoc dawniej i dziś

Wielkanoc dawniej i dziś

W ciągu wieków polskie obyczaje wielkanocne nieznacznie tylko się zmieniły. Wprawdzie na świątecznym stole nikt już nie stawia półmiska ze świńską głową, za to wciąż króluje - baranek z ciasta, masła lub marcepanu, kolorowe pisanki i kraszanki, dekorowane jeszcze być może przez naszych pogańskich przodków, wielkanocne baby i mazurki. Mimo że święta wielkanocne nie są tak mocno jak niegdyś związane z obrzędami religijnymi, nadal dwie trzecie Polaków deklaruje udział w nabożeństwach Wielkiego Tygodnia, a – ponad cztery piąte – pości w Wielki Piątek.

CO MÓWIĄ SONDAŻE, CZYLI WIELKANOC W LICZBACH

W dawnej Polsce Wielki Post i święta były okresem wzmożonej pobożności. Podobnie jest dzisiaj. Choć w ostatnich latach socjologowie obserwują spadek praktyk religijnych, nadal aż 86 proc. ankietowanych Polaków – według tegorocznego sondażu Centrum Badania Opinii Społecznej - deklaruje, że zachowuje post w Wielki Piątek, a 79 proc. respondentów mówi, że w okresie wielkanocnym przystępuje do spowiedzi świętej.

Według tego samego sondażu, dwie trzecie osób (66 proc.) bierze udział w rezurekcji - rano w Wielką Niedzielę, a 65 proc. w obchodach Triduum Paschalnego (w Wielki Czwartek, Piątek i Sobotę).

SPÓR O DATĘ, CZYLI O HISTORII WIELKANOCY

W 2006 roku Wielkanoc przypadła w połowie kwietnia, ale często obchodzimy te święta w marcu. Ich data jest ruchoma i przyjmuje się, że przypada ona w niedzielę po pierwszej wiosennej (po 21 marca) pełni księżyca, ale wielokrotnie w historii była przedmiotem sporu.

Data Wielkanocy - święta Zmartwychwstania Pańskiego - zależy od daty Ukrzyżowania, które zgodnie z przekazem ewangelistów miało miejsce trzy dni wcześniej, tuż przed żydowską Paschą. Od początku Wielkanoc była obchodzona w tym samym czasie, co żydowska Pascha - w dzień pierwszej wiosennej pełni księżyca (14-15 Nisan w kalendarzu żydowskim).

Jednym z problemów, jaki pojawia się przy ustalaniu daty Wielkanocy, jest różnica w przekazie ewangelicznym: Ewangelie synoptyczne (Mateusza, Marka, Łukasza) wskazują bowiem na inną datę Ukrzyżowania niż Ewangelia Janowa. Różnica ta spowodowana jest przez żydowski system liczenia dnia od zachodu do zachodu. Powstało pytanie, gdzie powinien być zaliczony wieczór 14 Nisan.

Obie strony miały poparcie swojej teorii: kościoły wschodnie optowały za dniem 14, a zachodnie - za 15. Kwestia została rozstrzygnięta na soborze w Nicei w 325 roku, kiedy to oficjalnie przyjęto datę 15. Uchwały Soboru nie zlikwidowały jednak różnic pomiędzy Kościołami wschodnimi i zachodnimi. Rzym i Aleksandria używały bowiem odmiennych metod obliczania daty. Spór trwał przez kolejne wieki.

Największego przełomu dokonał w VI w. scytyjski mnich. Był to - według Kasjodora - Dionysius Exiguus (Mały). Stworzył on chrześcijański kalendarz rozpoczynając rachubę lat od narodzenia Chrystusa. Nowe ujęcie chronologii zapanowało w Europie na dobre w XI w., a w świecie greckim dopiero w XV w.

Dionizjusz wprowadził 532-letni tzw. cykl doskonały, składający się z 19-letniego cyklu lunarnego (po przejściu którego pełnia następuje tego samego dnia) i 28-letniego cyklu zgodności dni tygodnia z dniami miesiąca.

Aby uzyskać datę Wielkanocy, średniowieczny chronolog znajdował tzw. złotą liczbę danego roku (tj. kolejny numer roku w 19-letnim cyklu lunarnym), a potem sprawdzał w tabelach datę pełni księżyca. Znalazłszy ją, szukał pierwszej pełni po równonocy, czyli po 21. marca. Teraz sprawdzał tabelę tzw. liter niedziel, która podawała datę Niedzieli Wielkanocnej.

Po szesnastowiecznej reformie kalendarza i wprowadzeniu kalendarza gregoriańskiego w 1582 roku drogi Wschodu i Zachodu po raz kolejny się rozeszły. Niedokładność kalendarza juliańskiego spowodowała przesunięcie względem rzeczywistej daty wiosennej równonocy, dziś wynoszące 13 dni.

W ubiegłym wieku dała się zauważyć tendencja, by wprowadzić stałą datę Wielkanocy. Propozycje przedstawiano na forum Ligi Narodów i jej następczyni - ONZ. Spośród proponowanych stałych dat najczęściej wymieniana była druga niedziela kwietnia.

ŚLEPY ŚLEDŹ, CZYLI WIELKANOC OD KUCHNI

Na wielkanocnym stole pojawia się wielkanocny baranek, wyrabiany z masła, ciasta lub marcepanu. Niegdyś na dworach królewskich i wielkopańskich królowały baranki ze złota, srebra i drogich kamieni.

Stół zdobią również kolorowe pisanki i kraszanki, których dekorowanie sięga być może jeszcze czasów przedchrześcijańskich.

W słowiańskich wierzeniach ludowych jajko to symbol pomyślności. Zakopane na polu w pierwszy dzień Wielkanocy miało zapewnić urodzaj, rzucone w ogień - gasić pożar, a wkopane pod budowany dom - zapewnić jego mieszkańcom szczęście i dostatek.

Wierzono, że wydmuszki położone pod drzewa owocowe spowodują obfite zbiory, dobrze też było toczyć jajko po grzbietach domowych zwierząt, by były dorodne i zdrowe.

W obecnej tradycji uroczyste śniadanie wielkanocne poprzedza ceremonia dzielenia się poświęconym jajkiem oraz życzenia radości, zdrowia i szczęścia w życiu rodzinnym, które składają sobie nawzajem uczestnicy święconego.

Staropolski stół uginał się pod obfitością potraw mięsnych, a w wielu domach gospodynie podawały półmisek z pieczoną w całości głową świńską. Przyrządzano także – a w niektórych domach robi się to do dzisiaj - białą kiełbasę, bigos i biały barszcz. W wielkopolskich dworach i chłopskich zagrodach wyrabiano salcesony, wątrobianki, wędzono szynki i przygotowywano żylce, czyli galaretki z nóżek wieprzowych.

Regionalnym przysmakiem Wielkopolski był „ślepy śledź", czyli śledź ...bez ryby. Do wody dodawano trochę octu, liści bobkowych, soli, pokrojonej cebuli i wszystko gotowano. Po ostygnięciu wlewano trochę mleka lub śmietany po to, by wszystko smakowało jak śledź. Do tego dodawano dłubane, czyli gotowane w mundurkach ziemniaki.
Wśród stałych punktów wielkanocnego menu nie można pominąć słodkości: bab, mazurków, serników zwanych niegdyś "przekładańcami" i sękaczy.

NIE OBLEWAJ LITWINA, CZYLI WIELKANOC U SĄSIADÓW

Wielkanoc na Litwie, podobnie jak w Polsce, kojarzy się przede wszystkim z pisankami i obfitością potraw mięsnych na świątecznym stole. Nieznany jest tu "zajączek" - zwyczaj obdarowywania dzieci łakociami. Poza Wileńszczyzną nie jest też znany śmigus-dyngus.

Na stole litewskim nie może zabraknąć pieczonej cielęciny, różnorodnych wędlin, szynki wędzonej i gotowanej, kiełbasy domowej roboty, pasztetu, kwaszaniny, czyli nóżek w galarecie, chrzanu i ciast.

Zgodnie z tradycją wszystkie ciężkie prace mają być zakończone do Wielkiego Czwartku. Tylko jajka maluje się w Wielką Sobotę przed południem. W wielu domach na Litwie dotychczas stosuje się naturalne sposoby malowania jajek - zanurzanie w wywarze z kory dębowej, z łusek cebuli, okładanie jajek źdźbłami trawy, a także malowanie woskiem.

Śniadanie wielkanocne, które rozpoczyna się po mszy rezurekcyjnej, trwa do późnego wieczora, z przerwami na toczenie jajek.

Szaleństwo śmigusa-dyngusa wśród Litwinów nie jest znane, a tradycja ta kultywowana jest jedynie w polskich rodzinach. Wzajemne polewanie się wodą wywołuje u Litwinów zdziwienie i niezrozumienie.

W niektórych regionach Litwy w Wielki Piątek gospodarz zapaloną od świętego ognia świecą w każdym rogu domu robi znak krzyża. Ma to chronić dom przed złem.

W Wielką Sobotę rolnicy przepowiadają pogodę. Wiatr z południa w tym dniu wróży ciepłe lato, z północy - zimne.

Do tej pory na Wileńszczyźnie w świąteczny poniedziałek rolnicy kropią na znak urodzaju święconą wodą pole, a skorupki ze święconych jajek albo palą, albo zakopują w ziemi.

Zgoła inaczej niż na Litwie czy w Polsce wygląda Wielkanoc w Czechach. Jest to tam przede wszystkim święto wiosny, okazja do odpoczynku i wyjazdu za miasto.

Religijny wymiar tych najważniejszych świąt chrześcijańskich został w czeskim społeczeństwie bardzo ograniczony. Potwierdzają to badania socjologiczne, według których Czechy to jeden z najbardziej zlaicyzowanych krajów w Europie.
W czeskich domach zachowało się jednak kilka tradycyjnych zwyczajów wielkanocnych, wśród nich pisanki.

W świąteczny poniedziałek mężczyźni oraz chłopcy smagają dziewczęta i kobiety „pomlazką”, czyli splecionymi witkami z wierzby zakończonymi kolorowymi wstążkami, za co w podzięce otrzymują od nich pisanki i coś mocniejszego do picia. Uderzenia „pomlazką” mają dodawać wiosennej energii.

*
PAP - Nauka w Polsce - 2006

Data utworzenia: 04/01/2008 @ 06:51
Ostatnie zmiany: 17/04/2017 @ 09:20
Kategoria : Religie a obyczaje
Strona czytana 9400 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
0-aura_velificans_su_cigno.jpgdivus_julius-coin.jpg0-bacchus.jpgdivus-augustus-Gold_Coin.jpgbocca.jpgA_HIRTIUS-coin.jpgTemplo_de_Augusto_Pula.jpg0-Baalbek-Bacchus.jpg0-panteon.jpg0-mitra.jpgpanteon-capitel-bm.pngarval.jpg0-ap6.jpg0-Ara_Pacis_Rom.jpgswiatynia-saturna-rome.jpg0-satiro-danzante.jpg0-cupid-pom.jpg0-lar.jpgforum_romanum.png0-telllus.jpegvespasan-caduceus.jpg0-meduza.jpgClipeus_Selene_Terme.jpg0-janus.jpg0-Memento mori-Naples.jpg0-TempioVesta.jpg0-panteon2.jpgAugus-Pontifex Maximus.jpgnero-coin.jpg0-august.jpgmatri-magnae-coin.jpg0-westalka.jpgmaxim-pontif-coin.png0-La_Maison_carree.JPG0-maisone-carree-2a.jpg0-Suovetaurile_Louvre.jpgkybele.jpghades.jpg0-Columns-Nimes.JPGvenus-genetrix-coin.jpgluk-konstantyna.jpg0-maison-carree.jpg0-Vestal_Palatino.jpg0-Tempio_di_Iside.JPG0-tempio_di_minerva_assisi.jpggenii_2.jpg0-nimes-the-maison-carree.jpgdivina-augusta-coin.pngcaesar-flamin-coin.jpgmoneta-rzym-caduceusz.jpg0-garni.jpg0-Apollo Sol.jpg0-Clipeus_Helios_Terme.jpgjuno.pngDenarius-Volteia-Roman-coin.jpg0-lararium.jpgcaracalla-serpent-coin.jpg0-lararium2.jpgdiana-efeska-coin.jpg0-lupa.jpg0-ara-p.jpg0-sol-invictus-1.jpgpontifex-coin.jpg0-scul.jpg0-Mitreo_Ostia.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 6500859 odwiedzający

 111 odwiedzających online