Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

Słowianie - Obrzedy Slowianskie i Katolickie - Boże Narodzenie

Nawet dziś nie zdajemy sobie sprawy jak dużo z dawnej słowiańskiej obrzędowości dotrwało do progu czasów współczesnych, a nawet do dziś. Wszak tysiąc lat Chrześcijaństwa wpłynęło na kształtowanie zwyczajów ludowych, a także na tożsamość narodową czy lokalną. Ale ten długi okres nie był wystarczający, aby całkowicie wymazać z życia obyczaje starsze - obyczaje, wraz z którymi budowała się słowiańska tożsamość - czyli najdawniejsze pokłady tradycji, religii, a przekazanych zachowań.

Częste próby czynienia analogii między bóstwami pogańskimi oraz świętymi (np. Świętowitem a Św. Witem, jak to miało miejsce na Połabiu czy Welesem a Św. Mikołajem oraz Św. Eliaszem a Perunem na Rusi) oraz nakładania obrzędów chrześcijańskich na obrzędy pogańskie miało na celu zachęcenie lub zmuszenie ludu do przejścia na nową wiarę.

------------


Boże Narodzenie w tradycji polskiej, ale także w słowiańskiej, to chyba najlepszy przykład połączenia starszych, pogańskich korzeni oraz chrześcijańskich treści. Bogactwo obrzędów bożonarodzeniowych zasadza się na tradycjach sprzed przyjęcia chrześcijaństwa, natomiast ten chrześcijański wymiar świąt to w zasadzie otoczka zbudowana w średniowieczu. Nie ulega wątpliwości, że średniowieczny kościół z dużą nieufnością patrzył na przejawy ludowej religijności oraz ludowe zwyczaje świąteczne. Wiele prastarych obrzędów przetrwało, gdyż nadano im chrześcijańską interpretację.

Powszechnie było wiadomo, że Boże Narodzenie przypadało tuż po przesileniu zimowym i właśnie ta zbieżność jest źródłem połączenia tego co pogańskie i chrześcijańskie. Przesilenie zimowe to w sensie mitologicznym czas wyjątkowy. Czas, w którym kończy się stary okres, a zaczyna nowy; od tego czasu długość dnia będzie narastać, a długość nocy ulegnie skracaniu, czyli skończy się pewien gorszy porządek świata, a rozpocznie nowy, lepszy. Ta niezwykła, najdłuższa noc była stanem zawieszenia między starym, a nowym porządkiem. W tę noc następowało chyba jedyny raz w roku zatknięcie się (przenikanie się) świata żywych i umarłych. Tej nocy towarzyszyło przeświadczenie, że można odsłonić przyszłość (stosując rozmaite ludowe wróżby) oraz, że to co zdarzy się w tym okresie wydarzy się w najbliższym roku.

Do czasów dzisiejszych przetrwało w obrzędach bożonarodzeniowych wiele zabiegów magicznych. W czasach średniowiecznych kościół piętnował wszystkie praktyki magiczne oraz wróżebne stosowane w okresie świąt Bożego Narodzenia (i w ogóle w całym roku), gdyż nie były zgodne z nauczaniem kościoła. Wróżby w wigilijną noc miały niezwykłą moc.

Powszechne było wstawianie snopka siana do izby, snopek najczęściej ustawiany był w rogu pomieszczenia. Jego obecność w wigilijną noc miała zapewnić obfitość i urodzaj. Ostatecznie ten zwyczaj doczekał się chrześcijańskiej interpretacji (upodobnienie izby do stajenki betlejemskiej). Analogicznym zabiegiem jest kładzenie na stole siana (wkładanie pod obrus) - zwyczaj, który przetrwał do dziś. Podobnie umieszczanie na wigilijnym stole sakiewki z pieniędzmi miało zapewnić ich dostatek w nadchodzącym roku. Wśród wróżb do ciekawszych należało rozkrajanie owoców i wróżenie z układu pestek o szczęściu, zdrowiu i miłości w nadchodzącym czasie. Szczególną popularnością w średniowieczu cieszyła się gra-wróżba w kostki. Z zachowanych zabytków pisanych z tamtego okresu można wyczytać, że ludzie wigilijny czas spędzali na "obżarstwie, opilstwie i grze w kostki". Inną źródłem informacji o tym co nadejdzie w przyszłości było np. wróżenie z oddechu o życiu i śmierci w kościele w czasie pasterki. Są wróżby, które dotrwały do dni dzisiejszych. Przykładem może być wróżenie z pogody w kolejnych dwunastu dniach po wigilii o pogodzie na kolejne dwanaście miesięcy. Właśnie wróżby w okresie świątecznym, a w szczególności w wigilię były tak popularne dzięki staremu przeświadczeniu o możliwości o słonięcia przyszłości w tę noc (lub w całym tym okresie).


Wierzono w to, że jaka będzie wigilia, taki kolejny rok. Bardzo ważne było, aby stół wigilijny był obfity. W wigilię nie należało nic pożyczać innym, aby nie być zmuszonym przez następny rok do pożyczania oraz aby przypadkiem nie "wydać" szczęścia z domu. Nie należało tego dnia przeklinać i bić się. W wigilię także tkanie i szycie było zabronione, ze względu na powiązanie tej czynności ze złymi mocami.


Kolejnym elementem niezwykłości była styczność świata żywych i umarłych w wigilijną noc, która objawiała się obecnością dusz zmarłych wśród ludzi. Dlatego po spożyciu wieczerzy wigilijnej pozostawiano na stole do rana pokarmy dla dusz zmarłych, a resztkami pokarmów z wieczerzy karmiono nazajutrz bydło i inne zwierzęta gospodarskie lub rozsypywano na polu wierząc w ich cudowną moc.


Nieodłącznym elementem okresu bożonarodzeniowego było kolędowanie, które można rozumieć jako próbę obłaskawienia złych mocy w przyszłości. Dawni kolędnicy poprzebierani byli w zwierzęce skóry. Na głowach mieli maski upiorów i zwierząt (koni, turów oraz dzikich zwierząt). Kolędnicy chodzili od domu do domu i składali gospodarzom życzenia żądając w zamian daru (poczęstunku). W ten sposób symbolicznie składano ofiarę złym mocom, aby zyskać ich przychylność w nadchodzącym czasie. Niegodnym było w średniowieczu nie wpuścić kolędników do zagrody czy domu. Kolędowanie zmieniło z czasem swój charakter. Chociaż przetrwały niektóre stare postaci kolędnicze (np. turoń), pojawiły się nowe: Śmierć, Diabeł, Herod. Kolędnicy śpiewają dziś kolędy, odgrywają biblijne scenki, ale wciąż żądają daru. Także w Polsce dzisiejsza wizyta księdza "po kolędzie" jest echem dawnego kolędowania (nie tylko z nazwy). Początkowo kościół niechętny kolędnikom sam wykorzystał to, aby księża mogli odwiedzać parafian. Służyło to kiedyś potrzebie spisywania parafian.


W Polsce szczególnie popularne do czasów współczesnych było zapraszanie wilka do wigilijnego stołu słowami: "Przyjdź wilku na wieczerzę, ale jak nie przyjdziesz dziś nie przychodź nigdy". Na ziemiach polskich nie ma śladów składania wilkowi specjalnych ofiar, ale znaleziono je u Bałtów. Zaproszenie wilka do wigilii było kolejnym zabiegiem mającym obłaskawić drapieżnika (wilk traktowany był jako wcielenie złych mocy), który w okresie późnej jesieni był szczególnie napastliwy.


Stan zawieszenia między starym i nowym porządkiem świata objawiał się także tym, że pozornemu zawieszeniu ulegała także hierarchia społeczna. Do wigilijnego stołu zasiadali razem gospodarze i służba bez względu na pochodzenie, a to nie zdarzało się często w ciągu roku. Bogaci powinni symbolicznie obdarować biednych.

Spośród wielu obrzędów bożonarodzeniowych do dzisiejszych czasów przetrwała część, ale wystarczy tylko to, aby podkreślić niezwykłość tego czasu, który u nas w Polsce uchodzi za bardzo niezwykły.

Data utworzenia: 25/11/2007 @ 12:21
Ostatnie zmiany: 28/05/2012 @ 03:22
Kategoria : Słowianie
Strona czytana 9967 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze


Komentarz #1 

autor : Pitol 14/03/2012 @ 11:10

> Powszechnie było wiadomo, że Boże Narodzenie przypadało tuż po przesileniu zimowym

Wolne żarty - wiadomo, że tzw. Boże Narodzenie jest umiejscowione terminowo całkowicie umownie (Jezus nie urodził się 24 grudnia, a chodziło o nadpisanie innego pogańskiego święta - rzymskiego Sol Invictus).
 
Trzecie Oczko
0-panteon.jpgjuno.pngmoneta-rzym-caduceusz.jpg0-Mitreo_Ostia.jpg0-lar.jpg0-Columns-Nimes.JPGvenus-genetrix-coin.jpgkybele.jpg0-Memento mori-Naples.jpg0-Apollo Sol.jpg0-lararium2.jpgvespasan-caduceus.jpgmaxim-pontif-coin.png0-maisone-carree-2a.jpghades.jpg0-mitra.jpg0-maison-carree.jpgdivus_julius-coin.jpg0-nimes-the-maison-carree.jpg0-La_Maison_carree.JPGcaesar-flamin-coin.jpg0-Vestal_Palatino.jpg0-tempio_di_minerva_assisi.jpgAugus-Pontifex Maximus.jpg0-Ara_Pacis_Rom.jpg0-TempioVesta.jpg0-lararium.jpg0-cupid-pom.jpg0-bacchus.jpg0-Clipeus_Helios_Terme.jpg0-Suovetaurile_Louvre.jpg0-garni.jpgbocca.jpgdivina-augusta-coin.pngnero-coin.jpgcaracalla-serpent-coin.jpg0-lupa.jpg0-august.jpg0-scul.jpgarval.jpgdivus-augustus-Gold_Coin.jpgpanteon-capitel-bm.png0-janus.jpg0-westalka.jpg0-ara-p.jpgluk-konstantyna.jpgpontifex-coin.jpgswiatynia-saturna-rome.jpgA_HIRTIUS-coin.jpgdiana-efeska-coin.jpgTemplo_de_Augusto_Pula.jpgDenarius-Volteia-Roman-coin.jpgforum_romanum.pngClipeus_Selene_Terme.jpg0-Baalbek-Bacchus.jpg0-satiro-danzante.jpg0-panteon2.jpg0-aura_velificans_su_cigno.jpgmatri-magnae-coin.jpg0-Tempio_di_Iside.JPG0-meduza.jpggenii_2.jpg0-telllus.jpeg0-ap6.jpg0-sol-invictus-1.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 6500225 odwiedzający

 74 odwiedzających online