Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

- Bliski Wschód - Wierzenia Amorytów

Wierzenia Amorytów

Drugie tysiąclecie p.n.e. na terenie Syrii i Palestyny w archeologii to okres średniego i późnego brązu oraz początek epoki żelaza. Z punktu widzenia religijnego na uwagę zasługuje przede wszystkim pojawienie się oraz obecność różnych ludów i grup etnicznych. Badania nad wierzeniami w II tysiącleciu bazują przede wszystkim na poznaniu kultur tych ludów oraz na szczegółowej analizie danych związanych z ważnymi dla regionu centrami władzy.

Syropalestyna Syropalestyna
Semici są czynnikiem dominującym na omawianym obszarze. Ze względu na teren zamieszkiwany, odrębność językową i specyfikę kulturową dzieli się ich zasadniczo na dwie wielkie grupy: Kananejczyków i Amorytów. Ci pierwsi dominowali w Palestynie, na wybrzeżu później nazywanym fenickim oraz w zachodniej Syrii. Tymczasem Amoryci przeważali w wschodniej Syrii i częściowo północnej. Element amorycki był zauważalny również w Mezopotamii. Obcy etnicznie wobec Semitów Huryci przeniknęli do wschodniej i północnej Syrii, oddziałując przez kilka stuleci na kulturę, a więc również na religię omawianego regionu. (...)

Amoryci, zwani w źródłach akadyjskich Amurru, są obok "Eblaitów" pierwszą grupą etniczną Semitów zachodnich, o której mówią świadectwa pisane. Pojawili się oni na przełomie III i II tysiąclecia. Terminem Amurru zasadniczo określano ludność koczowniczą i półosiadłą, która pojawiła się na terenach Syrii, Palestyny oraz Mezopotamii około XXIV wieku p.n.e. Amoryci zamieszkiwali tereny bliższe Mezopotamii, nad środkowym Eufratem, czyli w porównaniu z Kananejczykami, byli oddaleni od Morza Śródziemnego. Chociaż Babilończycy rozszerzyli znaczenie tego terminu na ludy semickie zamieszkujące zachodnie w porównaniu z nimi tereny, to jednak w badaniach współczesnych termin ten nie obejmuje zachodniej Syrii i Palestyny. Amorytami określamy zatem Semitów zamieszkujących tereny wschodniej i północnej Syrii przede wszystkim w okresie II tysiąclecia. Amorycki jest językiem należącym do północnosemickich dialektów.

Hadad Hadad Ponieważ nie zachowały się teksty zapisane językiem amoryckim, może dlatego, że nie posługiwano się nim przy sporządzaniu zapisów. Jedynym świadectwem tego języka jest onomastyka oraz nieliczne słowa pojawiające się najczęściej w tekstach akadyjskich, w tym pochodzących z egipskiego Tel el-Amarna, Do tego dodać należy materiały zaczerpnięte z wykopalisk archeologicznych. Również dane religijne dotyczące Amorytów opierają się na podobnych i w istocie ograniczonych źródłach. Od XIX wieku w opisie, kim byli Amoryci, dominowała romantyczna wizja nomadów, którzy sukcesywnie się cywilizując, przyjmują osiadły tryb życia i z czasem tworzą silne struktury państwowe. Aż dotąd przetrwał bardziej naukowy aspekt tej wizji, w której przeciwstawia się zurbanizowaną społeczność Mezopotamii, koczowniczym Amorytom.

Tymczasem wydaje się coraz bardziej przekonywująca hipoteza, wedle której ojczyzną Amorytów był region położony w dorzeczach rzek Habur i Balih, gdzie przecinały się główne szlaki handlowe łączące Mezopotamię, Syrię i Anatolię. Warunki Klimatyczne sprzyjające rolnictwu w części północnej, a pasterstwo w południowej spowodowały powstanie dwóch różniących się nieco społeczności w ramach amoryckiej kultury. Wyrazem tego jest samo nazewnictwo. W tekstach z Mari wyróżnia się "południowców" - Banu-Jamina, od Banu-Sim'al, czyli mieszkańców północy. Stałym elementem rolniczym były okresowe wędrówki (rodzaj redyku) z trzodą w celu dotarcia do lepszych pastwisk, a na rolnictwo składały się dwie gałęzie produkcyjne: uprawa roli oraz hodowla. Początkowo też Amoryci byli traktowani jako Kananejczycy wschodni.

W onomastyce amoryckiej pojawiają się teonimy przede wszystkim męskie, wśród których najczęściej występują Haddu, Ek, Dagon, Astar, Ammu, Lim, Ibi (lub Ebi), Jerah, Malik, Salim, Samsu, Itur-Mer. Tymczasem żeńskie to Anat i Baalat. Wśród Wymienionych dominują bóstwa astralne.

Anat Asztarte W czasach Hammurabiego w panteonie miasta Ebla dominowała Isztar, postrzegana tam jako bogini łącząca w sobie aspekty zarówno uraniczne, jak i chtoniczne. Była personifikacją gwiazdy porannej i wieczornej (planety Wenus), boginią miłości i płodności, wojny i sprawiedliwości. Nawet po zniszczeniu Ebli przez Hetytów była ona dalej czczona i przez jakiś czas wzywana jako "eblaicka". Isztar pośród Amorytów była protagonistką uroczystych rytów związanych ze świętem Nowego Roku. Władca odgrywający rolę Dumuziego, łączył się z boginią, upodobnioną przez króla, aby tym aktem zapewnić światy płodność. Isztar panowała zatem na naturą i była widziana jako matka i małżonka. Wielka opiekunka władcy, Isztar eblaicka posiadała na Akropolu, obok pałacu królewskiego, swą świątynię, w której została wyrażona jej niebiańska natura oraz panowanie nad płodnością. W innej jej świątyni, usytuowanej w centrum miasta, będącej jej głównym sanktuarium eblaickim, przeważał aspekt miłosny i erotyczny poprzez przedstawienie jej nagiej, z podkreślonymi cechami kobiecymi.

W Ebla natrafiono na najstarszą, niestety tylko częściowo zachowaną, statuę boga burzy i pana deszczu, Hadada, który na swym rydwanie z chmur przebiegał nieboskłon. W tym czasie miejscem szczególnym jego kultu był Halab (Aleppo), stolica państwa Jamhad. Amoryci uważali, że jego siedziba znajdowała się na zachód od Halab, na szczycie góry zwanej Safon (arb. Gebel Akra; łac. Mons Casius). Symbolem Hadada był piorun, a byk świętym zwierzęciem. Był przedstawiony jako stojący na byku i trzymający topór w jednej ręce, a błyskawicę w drugiej. Imię Hadad, pośród Akadyjczyków w formie Adad, a Kananejczyków - Addu, pojawiło się wraz z przybyciem Amorytów z końcem III tysiąclecia p.n.e. To bóstwo atmosferyczne postrzegane jako dające życie dzięki deszczowi, zwycięskie w walce z siłami chaosu, niosło też z sobą zniszczenie a nawet śmierć.

We wschodniosyryjskim mieście Emar (obecnie Tell Meskene) odkryto cztery świątynie pochodzące z okresu późnego brązu. Wszystkie one zostały zbudowane na wzór megaronu, czyli prostokątnego pomieszczenia zamkniętego z jednej strony, lecz otwartego z drugiej portykiem wspartym na dwóch kolumnach. Wewnętrzne wyposażenie świątyni składało się z ołtarza, przed którym znajdowało się podwyższenie obejmujące dwie trzecie długości pomieszczenia, oraz z małego tronu umieszczonego pośrodku tylnej ściany. Inne krzesła były umieszczone wzdłuż bocznych ścian. Dekoracje ceramiczne ozdabiały ścianę przednią i być może również ściany boczne. Jet to świątynia określana również jako templum in antis. Prostokątny naos poprzedzał pronaos powstały z przedłużenia bocznych ścian zakończonymi pilastrami. W ten sposób powstawały anty, między którymi stawiano zwykle dwie kolumny.

Dagon Dagon Dwie świątynie, połączone między sobą i znajdujące się w najwyższym miejscu miasta, były położone po dwóch stronach drogi prowadzącej do wielkiego pałacu, gdzie prawdopodobnie znajdował się ołtarz. Odkryte teksty wskazują, że jedna z tych świątyń, południowa, była poświęcona Baalowi, a druga, północna, Asztarcie. Obydwie stanowiły kultyczne centrum miasta i były widoczne z daleka.

Trzecia świątynia została odkryta w innej części miasta, ale niewiele się różni od dwóch poprzednich. Jak się wydaje, było to miejsce działalności wieszczka, będącego pod opieką hetyckiego władcy. W ruinach sanktuarium odkryto nie tylko bibliotekę i archiwum, ale również resztki świadczące o praktykach hepatoskopijnych. Niestety, nie znane jest imię bóstwa, jakie czczono w tej świątyni, lecz poziom artystyczny odnalezionych w niej przedmiotów świadczy o jej znaczeniu.

Religijne, etyczne i artystyczne idee pochodzące z okresu protohistorycznego zachowały swą dominującą pozycję w Mezopotamii, w tym również w kulturze Amorytów pod koniec okresu wczesnego brązu. Oni także oddawali cześć bóstwom sumeryjskim i włączyli do swej kultury mity oraz epickie opowieści o sumeryjskim rodowodzie.

Ta interpretacja dotychczas dominowała, traktując Amorytów jako przyjmujących i korzystających z osiągnięć zarówno technicznych, jak i kulturowych. Jednak w ostatnim czasie coraz bardziej postrzega się Amorytów jako szeroko pojęty lud, który przyniósł na Bliski Wschód nowe idee i nowe koncepcje religijne. Już wcześniej w tekstach akadyjskich pojawiły się postacie bóstw ściśle związanych z Amorytami. Są to początkowo bóg-pasterz Martu (Amurru) oraz bogini Belet-seri, utożsamiona z Gesztinanną. Z czasem zaczęto dostrzegać, że i inne bóstwa powyżej wymienione wywodzą się z kręgu kulturowego Amorytów. Przestano ich traktować, w oparciu o negatywną wizję Sumerów i Akadyjczyków, jako falę niekrzesanych koczowników. Zaczęto doceniać ich również jako twórców idei religijnych.

Anat Anat Szala interpretacyjna tak się przechyliła, że obecnie coraz powszechniejsze jest przekonanie, że wiele elementów kultury oraz religii Syrii i Palestyny swymi korzeniami sięga tradycji amoryckich. Twierdzi się nawet, że mity kosmogoniczne o konflikcie bóstw są pochodzenia amoryckiego, Zostały one dopiero później włączone zarówno do babilońskich eposów o stworzeniu, jak i do ugaryckich mitów o walkach Baala. Amoryckie bóstwa Dagan, Hafad i Anat zdominowały w Syrii wcześniejsze bóstwa lokalne: Atiratu, Jamma, Ila, Ilatu i Baala, później identyfikowanego z Hadadem. Oczywiście pewne szczegóły w przemianach religijnych są hipotetyczne, ale samą ideę procesu synkretycznego trudno zakwestionować.

Z punktu widzenia religijnego nie można zbyt wiele pewnego powiedzieć o Amorytach. Ich pojawienie się jednak przynosi zmiany w dziedzinie religijnej, a przede wszystkim pojawiają się nieznane dotąd bóstwa. W sytuacji braku danych próbuje się wypełni brakujące ogniwa rozwoju religijnego dostępnym elementem, a takim wydają się być właśnie Amoryci.

*
Fragment książki: Religie starożytnego bliskiego Wschodu (praca zbiorowa)

Data utworzenia: 01/03/2012 @ 03:20
Ostatnie zmiany: 10/10/2016 @ 07:41
Kategoria : - Bliski Wschód
Strona czytana 18705 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
62-torah.jpg62-tora.jpg62-mezuzah.jpg62-tallit-prayer.jpg62-hanuka.jpg62-Hasidic chicken.jpg62-tefilimTallit.jpg62-gwiazda.jpg62-tanah.jpg62-judaizm.jpg62-chalka.jpg62-menora.jpg62-skull-cap.jpg62-szofar.jpg62-talit.jpg62-shofar.JPG62-hebrew.jpgtorah-verse.jpg62-menora-2.jpg62-Hanukkah.jpg62-korona.jpg62-hasyd.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 9005792 odwiedzający

 228 odwiedzających online