Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

==>> WPROWADZENIE - Podstawowa terminologia

Religioznawstwo - podstawowa terminologia
RELIGIOZNAWSTWO

religioznawstwo, dyscyplina badawcza, której przedmiotem zainteresowań jest religia we wszelkich jej przejawach i aspektach; religioznawstwo powstało w latach 70. XIX w.; zajmuje się badaniem dziejów poszczególnych religii oraz teoretycznymi studiami nad religią jako zjawiskiem kulturowym ujmowanym w aspektach: teologii, filozofii, socjologii i psychologii; liczne szkoły w religioznawstwie: ewolucjonistyczna, funkcjonalistyczna, mitu i rytuału, fenomenologiczna i in.
Religioznawstwo, nauka o pochodzeniu, formach, strukturze i funkcji religii. Opisuje religie w aspekcie doktryny, kultu, grup wyznawców i przeżyć religijnych. Dzieli się na: religioznawstwo ogólne, historię religii, religioznawstwo porównawcze, socjologię, psychologię i antropologię.
Za twórców religioznawstwa uważa się F.M. Mullera (autora Introduction to the Science of Religion, 1873) oraz C.P. Tielego (Geschiedenis van den Godsdenst, 1876). Pierwszymi ośrodkami religioznawczymi były katedry w uniwersytetach w Genewie (1873) i Lejdzie (1877).
Główne szkoły religioznawcze: socjologiczna (E. Durkheim), historyczno-kulturowa (W. Schmidt), psychologiczno-fenomenologiczna (K.L.R. Otto), fenomenologiczna (G. van der Leeuw, M. Eliade), egzystencjalistyczna (R. Bultmann), mitu i rytuału (S.H. Hooke, E.O. James), włoska szkoła historyczna (R. Pettazoni). Religioznawstwo w Polsce stworzyli: L. Krzywicki, A. Niemojewski, S. Czarnecki, T. Zieliński.
FILOZOFIA RELIGII

filozofia religii, dziedzina filozofii, której głównym przedmiotem badań jest religia; zajmuje się istotą religii, jej stosunkiem do metafizyki i filozofii człowieka; m.in.: S.A. Kierkegaard, J.H. Newman, M. Blondel, R.K.L. Otto, M. Scheler, M. Buber.
PSYCHOLOGIA RELIGII

psychologia religii, dyscyplina psychologii, której przedmiotem jest badanie struktury, genezy i funkcji przekonań oraz doświadczeń rel. (wiary), dotyczących relacji człowieka do Boga (absolutu, transcendencji).
SOCJOLOGIA RELIGII

socjologia religii, dział socjologii zajmujący się wierzeniami, praktykami i instytucjami rel. w ich kontekście społecznym.
ANTROPOLOGIA RELIGIJNA

antropologia religijna, religiozn. w religioznawstwie część doktryny religijnej, ogólna teoria człowieka przekazywana w księgach świętych, mitach i obrzędach; zazwyczaj nie jest wyodrębniona jako osobny kompleks wierzeń, lecz stanowi integralną część całokształtu wierzeń dotyczących rzeczywistości; jest zawartą w religiach wiedzą o człowieku, a w szczególności wiedzą na temat jego pochodzenia, natury jego ciała i składników duchowych oraz sensu jego życia i losów pośmiertnych (eschatologia).
Antropologia religijna, część doktryny religijnej w sposób szczególny dotycząca człowieka. Ujmuje go jako istotę religijną (homo religiosus) - mówi o jego pochodzeniu i przeznaczeniu oraz strukturze ontycznej, zawsze jednak w odniesieniu do sacrum, transcendencji, bóstw lub jedynego Boga itp. W tym świetle określa jego przywileje i powinności, także miejsce w świecie.
Może mniej lub bardziej wyodrębniać się z całości nauk danej religii; bywa formułowana wprost, niekiedy wydobywa się ją dopiero z mitów, obrzędowości, obowiązujących praw w drodze badań naukowych. Dojrzałą odmianą antropologii religijnej jest antropologia teologiczna.
BÓG

Bóg, bóg, ponadziemska istota, będąca racją istnienia i funkcjonowania świata i człowieka.
W religii i filozofii pod pojęciem Boga rozumie się jedyny Byt duchowy (monoteizm, gdzie pojęcie to funkcjonuje jako nazwa własna, imię) albo wiele różnych bytów nadziemskich, pozostających w różnych relacjach do siebie i świata i w różny sposób otaczanych czcią religijną (politeizm, henoteizm); we wszystkich tych przypadkach Bóg może być ponadto pojmowany jako odrębny i różny od świata (transcendentny) albo z nim tożsamy (całkowicie — w panteizmie lub częściowo — w panenteizmie); rozważaniu podlega także wpływ Boga na świat (jego opatrzność), którą neguje deizm; wszystkim tym stanowiskom teistycznym przeciwstawia się ateizm, negujący samo istnienie Boga.
W religijnych koncepcjach Boga z reguły dominuje wyjaśnienie relacji między człowiekiem i Bogiem oraz uzasadnienie sprawowania kultu, wyznawania określonej wiary i przyjęcia pewnych norm moralnych, z czego wynika podkreślanie wyjątkowości Boga, jego niezwykłej mocy oraz opiekuńczego odniesienia (opatrzności) względem świata i człowieka. W tzw. religiach kosmicznych (do których zalicza się m.in. religie ludów pierwotnych, religie starożytnego Egiptu, Mezopotamii, Persji, Grecji i Rzymu, Dalekiego Wschodu oraz religie Germanów, Celtów i Słowian) operuje się przede wszystkim przedstawieniami symbolicznymi lub fantastycznymi, w których cechy boskie przypisuje się ciałom niebieskim (Słońcu, Księżycowi, gwiazdom i planetom oraz całemu niebu), siłom przyrody ziemskiej, roślinom, zwierzętom i ludziom, a także poszczególnym dziedzinom życia ludzkiego. W Piśmie Świętym, odwołującym się do objawienia historycznego, krystalizuje się najpierw (w Starym Testamencie jako podstawie judaizmu) konsekwentny monoteizm, w świetle którego jeden jedyny Bóg, radykalnie transcendentny względem świata, jest Stwórcą i Panem wszystkiego, objawiającym się za pośrednictwem proroków (podobna koncepcja znajduje się w islamie, którego inspiracją jest Koran); w tym samym kontekście objawienia biblijnego (dopełnionego o Nowy Testament) mieści się chrześcijaństwo, wg którego Bóg jest jeden w 3 osobach (Trójca Święta), a jednorodzony Syn Boży dla zbawienia ludzi stał się człowiekiem, umarł na Krzyżu i zmartwychwstał oraz kontynuuje dzieło odkupienia przez swój Kościół; te religijne koncepcje Boga są opracowywane w różnych teologiach.
W koncepcjach filozoficznych dominują rozważania dotyczące istnienia Absolutu, jego natury i atrybutów, oraz przyczynowości i opatrzności; w filozofii klasycznej (pojmowanej jako autonomiczna w stosunku do innych rodzajów poznania wiedza o przyczynach rzeczywistości) oprócz autorów starożytnych (m.in. Platona i Arystotelesa), wczesnochrześcijańskich (m.in. św. Augustyn) i średniowiecznych (scholastyka) najdojrzalszą koncepcję Absolutu tożsamego z jedynym Bogiem przedstawił św. Tomasz z Akwinu; wskazał na autonomię naturalnego (rozumowego) poznania Boga, dokonywanego w obrębie metafizyki, dowodził, że Bóg jest Istnieniem Samoistnym, Bytem osobowym i Stwórcą (przyczyną sprawczą istnienia) wszystkich innych bytów, sprawującym powszechną i nieograniczoną opatrzność względem stworzeń (pogląd ten jest rozwijany współcześnie w tomizmie przez E. Gilsona i J. Maritaina); w filozofii opierającej swoje poznanie na wierze religijnej, w intuicjonizmie, w fenomenologii itp. przyjmuje się, że dociekania filozoficzne na temat Boga służą wyjaśnieniu prawd wiary, jej racjonalizacji lub uzasadnieniu pozaracjonalnemu (pogląd taki występuje m.in. u niektórych Ojców Kościoła, w XIX-wiecznym fideizmie, w myśli S. Kierkegaarda, H. Bergsona, M. Blondela i M. Schelera); w filozofii scjentystycznej (związanej ściśle z naukami szczegółowymi) nie stawia się wprost problemu Boga, a ustosunkowanie się do niego (pozytywne lub negatywne) jest wymuszone przez fakt kulturowy występowania wiary w Boga (najwyraźniejszymi przykładami takiej postawy są encyklopedyści, pozytywizm E. Comte’a, neopozytywizm i filozofia analityczna).
W dziejach filozofii formułowano rozmaite tzw. dowody na istnienie Boga, wśród których można wyróżnić: 1) dowody metafizyczne („pięć dróg” św. Tomasza z Akwinu, gdzie punktem wyjścia jest: ruch, przyczynowość sprawcza, przygodność bytów, stopnie doskonałości i celowości); 2) argumenty pozametafizyczne (formułowane na podstawie teorii naukowej, doświadczenia psychologicznego oraz faktu istnienia religii i doświadczenia religijnego), w tym m.in. argument wywodzony z doświadczenia obowiązku moralnego, z pragnienia szczęścia oraz argument oparty na analizie zjawisk religijnych (fakt powszechnego występowania religii w świecie) i właściwych im doświadczeń mistycznych. Zakwestionowanie filozoficznych podstaw uzasadnienia istnienia Boga (agnostycyzm) ma swoje główne źródło w empiryzmie D. Hume’a i krytycyzmie I. Kanta, natomiast przykładem otwartej negacji Boga jest ateizm.
PAWEŁ MILCAREK
Bibliografia
R. OTTO Świętość, Warszawa 1968;
M. GOGACZ Poszukiwanie Boga, Warszawa 1976;
L. ELDERS Filozofia Boga, Warszawa 1992;
E. GILSON Bóg i ateizm, Kraków 1996.
Bóg, istota transcendentna o charakterze nieosobowym bądź, znacznie częściej, osobowym (osoba), stanowiąca niekiedy wcielenie sił kosmicznych, która uważana jest za przyczynę i podstawę istnienia świata i człowieka. Bóg stanowi przedmiot wiary i najwyższą wartość w większości religii (religia, sacrum), w niektórych uważany też bywa za zbawiciela. Wiedzę o sobie przekazuje ludziom w formie objawienia zapisanego w świętych księgach (Pismo Święte, Koran, Wedy, itp.) lub przekazywanego ustnie (tradycja). Wiedzę tę można też pozyskać drogą poznania mistycznego lub, do pewnego stopnia, poprzez spekulacje intelektualne.
W sposób najbardziej rozwinięty koncepcja Boga uformowana została w wielkich religiach monoteistycznych: judaizmie, islamie i chrześcijaństwie oraz w hinduizmie, ale jej zalążki znaleźć można już w religiach pierwotnych i politeistycznych (np. kult Magna Mater).
W judaizmie i islamie Bóg pojmowany jest jako jedyny w sensie absolutnym. W chrześcijaństwie jawi się jako Trójca Święta. Triadyczna koncepcja, choć w zupełnie innym rozumieniu - tzw. Trimurti - występuje również w hinduizmie.
W trzech pierwszych religiach Bóg jest przedstawiany jako byt osobowy, niezależny od niczego, a równocześnie sprawczy w stosunku do wszystkiego. Podkreśla się jego doskonałość - wszechwiedzę, wszechmoc, wszechobecność, sprawiedliwość, dobroć itp., wydobywając z czasem coraz mocniej element Jego ojcowskiej miłości w stosunku do własnych dzieł, zwłaszcza do ludzi. Sam akt stwórczy interpretuje się jako absolutnie wolny wyraz owej miłości. Nie wyklucza to traktowania Boga jako sędziego, który nagradza dobro i surowo karze zło.
W hinduizmie, ewoluującym w trakcie swego rozwoju od politeizmu do ujęć bliskich monoteizmowi, odnaleźć można zarówno nieosobową koncepcję brahmana, jak i osobową Iśwary (najpełniejszy wyraz znalazła w myśli Ramanudży).
Z wielkich religii uniwersalistycznych tylko buddyzm odrzuca koncepcję Boga osobowego. Najwyższą rzeczywistością jest tu pustka, śunjata, która stanowi podłoże całego świata zjawiskowego, postrzeganego jako kołowrót wcieleń (metempsychoza, sansara) nie mający początku ani końca. Przypadek buddyzmu, i np. bliskiego mu w tym względzie dźinizmu, dowodzi, że Boga i religii nie łączy jakiś związek konieczny.
Religijne koncepcje Boga rozwijane są i systematyzowane przez różne odmiany teologii. Własne ujęcia kwestii Boga wypracowała również filozofia. Od początku poszukiwała ona odpowiedzi na pytanie o Jego udział w powstaniu świata, a także o Jego rolę jako gwaranta kosmicznego porządku ontologicznego i moralnego, co zaowocowało np. koncepcjami Demiurga u Platona i Pierwszego Poruszyciela u Arystotelesa.
Z ujęć późniejszych, oprócz tradycyjnych teorii teistycznch (teizm), których przykład stanowić może myśl św. Augustyna czy św. Tomasza z Akwinu, na uwagę zasługują: neoplatońska teoria Prajedni, z której wyemanowało wszystko, co jest (neoplatonizm), oraz panteizm i deizm, a ze współczesnych kierunków np. neotomizm, personalizm katolicki, chrześcijański egzystencjalizm.
Interesujące ujęcie kwestii Boga prezentuje tzw. filozofia dialogu (lub spotkania), postrzegająca Go jako absolutne Ty, w obliczu którego "staje się" (tj. wyłania, trwa i utrwala) autentyczne Ja każdego z ludzi. Wysiłki współczesnej teologii i filozofii zmierzają, ogólnie rzecz biorąc, do odantropomorfizowania Boga (tj. oczyszczenia Jego wizerunku z rozmaitych przypisanych mu w ciągu stuleci cech ludzkich), przy ciągłym traktowania Go na sposób osobowy.
Jednym z fundamentalnych filozoficzno-teologicznych problemów związanych z kwestią Boga jest Jego stosunek do zła, dyskutowany przede wszystkim w ramach teodycei. Ważne miejsce zajmuje też sprawa dowodów Jego istnienia (opracowywali je m.in. św. Tomasz z Akwinu, św. Anzelm z Canterbury).
SACRUM

sacrum [łac., ‘to, co święte’ < sacer ‘święty’], to, co święte, wzniosłe, niezwykłe, przeciwieństwo profanum; termin wprowadzony przez F.D.E. Schleiermachera.
Sacrum, jedno z najważniejszych pojęć religioznawstwa i antropologii kulturowej. Pochodzi od łacińskiego słowa sacer oznaczającego zarówno to, co święte, jak i to, co przeklęte. Podobnie w tradycji żydowskiej: księga święta "kala ręce". Dwuznaczność sacrum bierze się z faktu, że zarówno święte, jak i nieczyste jest wyłączone z normalnego życia określanego jako profanum.
To, co święte, jednocześnie przyciąga i odpycha. E. Durkheim uważał, że sacrum i profanum stanowią przeciwstawne sobie kategorie socjologiczne - święte było to, co wytworzyło samo społeczeństwo, a co stało się "oddzielone i zakazane", włączając praktyki religijne wiążące jednostki w społeczność. To, co społeczne i na co jednostka nie ma wpływu, jawi się jej jako obiektywne i święte. Do profanum należało to, co wytworzył sam człowiek.
Wg N.O. Soderbloma istota religii nie polega na wyobrażeniu sobie osobowego Boga, lecz na stosunku człowieka do świętości. Dla R.R. Maretta świętość to przeżycie uwielbienia i lęku (w języku angielskim ave). Podobnie R. Otto w dziele Świętość (1917, wydania polskie 1968, 1993) stwierdził, że do zdefiniowania świętości nie wystarczają racjonalne określenia i wprowadził termin numinosum (z łacińskiego numen - "bóstwo") jako czegoś niewyrażalnego i niepoznawalnego - tajemnicy, która przeraża i jednocześnie pociąga.
Koncepcję R. Otta rozwinął M. Eliade, opisując dialektykę sacrum i profanum. Sacrum stanowi manifestację niewyrażalnego pozaświatowego porządku, chociaż jego znakiem może być np.: zwykły kamień, góra, drzewo, zdarzenie. Sacrum przejawia się w dowolny sposób, przekształcając daną rzecz lub sytuację w coś świętego - jest to tzw. hierofania. Jej rodzaje opisane zostały przez M. Eliadego m.in. w Traktacie o historii religii (1949, wydanie polskie 1966).
ABSOLUT

absolut [łac. absolutus ‘zupełny’, ‘bezwzględny’], byt istniejący samoistnie, bez zewnętrznej przyczyny, niczym nieograniczony, doskonały i w pełni urzeczywistniony; np. przyczyna samego siebie u B. Spinozy, duch absolutny u G.W.F. Hegla; często utożsamiany z Bogiem.
DUSZA

dusza, łac. anima, odmienny od ciała duchowy pierwiastek ożywiający; w arystotelizmie 3 rodzaje d.: wegetatywna, zmysłowa i rozumna; wg Platona d. istnieje wcześniej niż ciało, a wg tomizmu stwarzana jest wraz z nim.
Dusza, 1) ogół właściwości i procesów psychicznych człowieka. W tym znaczeniu termin ten był używany dawniej w rozważaniach filozoficzno-psychologicznych.
2) wg filozofii idealistycznej i większości religii, niematerialna i nieśmiertelna substancja ożywiająca ciało i opuszczająca je w chwili śmierci.
Dusza - w większości systemów religijnych i filozoficznych nieśmiertelny i niematerialny czynnik ożywiający wszystkie istoty; także tradycyjna nazwa psychiki człowieka; spirytualizm zakładając dualizm d. i ciała uznaje d. za duchową, nieśmiertelną substancję; wg idealizmu subiektywnego d. stanowi jedyną prawdziwą rzeczywistość, wobec której świat cielesny jest pochodny; w panteizmie d. jest przejawem wyższej zasady rządzącej światem; pojęcie d. wiązało się dla ludów pierwotnych z rozróżnieniem przedmiotów martwych i żywych (obdarzonych tchnieniem, oddechem - stąd nazwa); starożytni Egipcjanie odróżniali dwie d.: ka nieśmiertelne, ale pozostające w pobliżu ciała, i ba przenoszące się w krainę umarłych; Chińczycy rozróżniali śmiertelną d. zmysłową i nieśmiertelną d. rozumną; poglądy Greków na d. różniły się w zależności od szkoły filoz., np. epikurejczycy, jońscy filozofowie przyrody i Demokryt uważali ją za układ atomów, a platonicy za niematerialną, nieśmiertelną, istniejącą niezależnie od ciała, które jest od niej zależne; chrześcijaństwo przyjęło, że d. ludzka jest nieśmiertelna i pochodzi bezpośrednio od Boga - synod w Toledo uznał (400), że każdą d. stworzył Bóg w drodze oddzielnego aktu stwórczego; w hinduizmie d. (atman - czyli tchnienie) została stworzona na początku czasu, a w momencie narodzin zostaje uwięziona w ziemskim ciele, by wraz ze śmiercią przejść do kolejnego ciała (reinkarnacja).
BÓSTWO

Bóstwo, 1. W religiach politeistycznych obiekt kultu religijnego. Może mieć charakter czysto duchowy lub, jak wierzą wyznawcy, przybierać różne postaci, np. zwierząt, które czci się jako święte (zoolatria, zoomorfizm), a także półzwierząt, roślin, planet, gwiazd, zjawisk przyrody (bóstwo solarne i lunarne, bóstwo uraniczne, bóstwo telluryczne), wreszcie idoli.
Wyobrażenie bóstwa odznacza się też często antropomorfizmem. Ze względu na spełniane funkcje rozróżnia się bóstwa życia i śmierci, płodności (kulty agrarne), miłości, wojny itp. Ze względu na zasięg - bóstwa lokalne, plemienne, narodowe, ponadnarodowe.
Grupa bóstw powiązanych ze sobą określonymi związkami pokrewieństwa i zależnościami hierarchicznymi tworzy panteon. O ich losach opowiadają mity.
2. W teologii chrześcijańskiej jedno z określeń natury Boga, używane np. w odniesieniu do Jezusa Chrystusa jako Syna Bożego (Trójca Święta).
bóstwo, bóg, religiozn. w teologii chrześc. synonim boskości w znaczeniu przymiotu Boga; w religiach politeistycznych gł. przedmiot wierzeń i kultu, będący upostaciowieniem mocy przejawiającej się w obiektach i zjawiskach kosmicznych oraz przyrodniczych, a także w wytworach kultury i cywilizacji.
WIARA

Wiara,
1) świadomy i wolny akt afirmacji, w którym człowiek (zbiorowość ludzka) wyraża przekonanie o istnieniu czegoś nadnaturalnego - siły ukrytej w przyrodzie, Istoty Najwyższej, Absolutu, Boga lub bogów itp. - od czego w jakimś stopniu lub całkowicie zależą początki, egzystencja i przyszłe losy ludzi i świata. Wiara może stanowić reakcję na objawienie może też być odpowiedzią na pytania o sens życia, o pochodzenie dobra i zła itd.
Znajduje wyraz w sposobie bycia i postawie życiowej człowieka (przestrzeganie pewnego kanonu zasad), w jego zachowaniach (uczestnictwo w nabożeństwach, codzienna modlitwa, pielgrzymki), pragnieniach i aspiracjach (dążenie do zbawienia). Wyraża się zarówno w tradycji ustnej, jak i na piśmie: w literaturze sakralnej (np. Pismo Święte, Koran, Wedy), religijnej (np. żywoty świętych) i teologiczno-filozoficznej (np. patrystyka), a także w literaturze pięknej. Formą ekspresji wiary bywają również dzieła sztuki i architektury, utwory muzyczne, filmy itd. Instytucjonalną formę wiary stanowi religia.
2) w katolicyzmie wiara jest jedną z trzech cnót teologicznych (obok nadziei i miłości). Wynika z objawienia, ale jest też traktowana jako dar Bożej łaski. W przyszłym życiu wiecznym ma, tak jak nadzieja, ustąpić bezpośredniemu i naocznemu poznaniu Boga.
3) w sensie ogólnym wiara to przeświadczenie o prawdziwości wyobrażeń i twierdzeń, bez odwoływania się do empirii i procedur weryfikacyjnych (weryfikacja).
4) synonim religii, np. wiara katolicka, wiara protestancka.
Wiara - najogólniej silne przekonanie, postawa intelektualna przeciwstawiana wiedzy naukowej; w tym szerszym znaczeniu w. to postawa uznawania czegoś (jakiegoś twierdzenia) nie na podstawie racjonalnych argumentów lub poddającego się sprawdzeniu doświadczenia, ale pod wpływem aktu woli (decyzji), zaufania do głosiciela jakiegoś twierdzenia (traktowanego jako autorytet) lub przeżycia pozapoznawczego (objawienie). W znaczeniu węższym w. to wolne poddanie się jakiejś religii i uznanie jej za prawdę i dobro. Według teologii chrześcijańskiej w. jest łaską (jest możliwa dzięki pomocy Ducha św.) i cnotą; dla chrześcijańskiego rozumienia w. najbardziej istotnym jest, że chodzi o stosunek między osobami, który jest całkowicie uzależniony od wiarygodności tego, któremu się wierzy (czyli Boga); w tym znaczeniu w. jest synonimem samej religii, doktryny rel. (credo) lub ich akceptacji.
wiara, osobowy, świadomy i wolny akt ludzki (akt rozumu i woli) afirmujący istnienie Boga, Istoty Najwyższej, absolutu lub sił nadnaturalnych; w teologii chrześcijańskiej jest, oprócz nadziei i miłości, jedną z cnót teologicznych.
* * * *

 


Data utworzenia: 12/08/2007 @ 11:30
Ostatnie zmiany: 31/05/2020 @ 03:19
Kategoria : ==>> WPROWADZENIE
Strona czytana 11867 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
0-vladimir-church-2.jpgPanagia_Vrisiani_Mesochori.jpg0-cebule2.jpggrecki-prawoslawny.jpg0-StPetersburg.jpg0-christ-the-saviour.jpgOrthodox_Brno.jpg0-Our Saint Petersburg.jpgPanagia_Damiotissa_Naxos_Greece.jpgkosciol-prawoslawny.jpg0-archangel.jpgMastichari_Kos_Greece.jpgAgios_Theologos_Kos.jpgba4ko_1.jpg0-The_Trinity_Cathedral.jpg0-Nicholas_in_Kronstadt.jpgDafni_Christ.jpg0-Savior of Spilled blood.jpgprawoslawne-krzyze.jpg0-ortho4.jpgprawoslawny-koszyczek.jpgprawoslawny-ornat.jpgprawoslawny-pop.jpgAgioi_Asomatoi-Athens.jpgprawoslawny-haft.jpg0-dome-cross2.png23359664.jpgKalymnos_Emporeios.jpgnaksos.jpg0-cebule.jpeg0-monas.jpgbazylika_Paros.jpg0-Trinity Lavra.jpgmoscow14.jpg0-bochu.jpgLavra_Easter.jpg0-st-isaac-cathedral.jpgSaint_Michael_Smichov.jpg0-cerkiew2.jpg0-Church Trinity.jpg0-prawoslawie2.jpg0-cebule3.jpgsvkanstanty_and_alena_kopia.jpgcyryl_metody.jpgbatiuszka.jpg0-lodz2.jpg0-Belogorsk Monastery.jpg141t.gif0-moskwa.jpgprawoslawny-krzyz.jpg0-Belgrade.jpgkarlowe-wary.jpg0-moscow-2.jpgRhodos_Asklipio_Church.jpgalexei-ii.jpgprawoslawna-ikona.jpg0-dome-cross.pngcerkiew_turzansk.jpg0-Novgorod.jpg0-cerkiew.jpgRhodos_Agios_Nikolaos_Foundoukli.jpgprawoslawny-slub-korony.jpgprawoslawne-swiece.jpg0-sofia.jpg0-st-basils-moscow-3.jpg402462_85_th.jpgPatmos_church.jpg0-cerkiew-5.jpg1170761.jpg0-petersburg.jpgprawoslawny-slub.jpglampy-prawoslawne.jpgkrzyz-prawoslaawie.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 6499501 odwiedzający

 79 odwiedzających online