Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

____> Wahhabizm - Powstanie wahhabizmu

Powstanie wahhabizmu
Islam i kultura arabsko-muzułmańska, nad którymi przejęli opiekę nowi hegemonowie, po upadku kalifatu Abbasydów w połowie XIII w., Turcy, Persowie i Mongołowie, ożywiły się i przeszły dalszą ewolucję, wchłaniając nowe tradycje religijno-filozoficzne, kulturalne, artystyczne, o czym pokrótce mówiliśmy w poprzednim rozdziale.

W tej nowej epoce islamu trudno już mówić tylko o kulturze arabsko-muzułmańskiej, lecz o kulturze muzułmańskiej, tureckiej, perskiej i indyjskiej. Sam islam jako religia też uległ pewnej ewolucji, aczkolwiek raczej odnośnie swojej szaty zewnętrznej, jednak nie były to zmiany dotyczące istoty islamu, chyba że w niektórych prądach heterodoksyjnych. Lecz i hegemonia nowych ludów i dynastii w świecie muzułmańskim — Turków, Persów i władców Wielkiego Mogoła w Indiach po kilkuwiekowym panowaniu zaczęły się chylić ku upadkowi, a wraz z nimi i sam islam — jako religia i jako siła polityczna tracił swój dawny dynamizm i prestiż.

Nastąpić miała nowa epoka w historii islamu i państw muzułmańskich, zapoczątkowana w XIX wieku w rezultacie silnej penetracji politycznej, ekonomicznej i kulturalnej państw europejskich w świecie islamu, i to na wszystkich jego obszarach od Maghrebu począwszy, poprzez Bliski i Środkowy Wschód, Indie a skończywszy na Archipelagu Malajskim.

Wspominaliśmy o tej penetracji w rozdziale poprzednim i przypominamy, że rozpoczęła się ona w niektórych regionach już w XVII i XVIII wieku. Właśnie w tym okresie islam znajdował się w stanie dekadencji i marazmu intelektualnego.

Al-Azhar Uniwersytet Al-Azhar - Kair (Egipt)
Uniwersytet znajduje się przy meczecie Al-Azhar i jest uczelnią teologiczną
 Szerzyły się wszędzie bractwa religijne o tendencjach mistycznych, zyskując sobie wielu zwolenników, tak wśród niższych warstw ludności osiadłej, jak i koczowników. W związku z tym rozpowszechnił się kult świętych i inne wypaczenia przez przenikanie do islamu zwyczajów i praktyk ludowych, co godziło w istotne doktryny islamu ortodoksyjnego. Ulemowie w ośrodkach naukowych muzułmańskich m. in. i na Al-Azharze, tkwili w średniowieczu, przetrwali i komentowali dzieła swoich wielkich przodków, odcinając się od rzeczywistości.

Taka sytuacja panowała we wszystkich krajach muzułmańskich aż do XIX wieku. Dlatego też nieliczni bardziej świadomi intelektualiści muzułmańscy — i to w różnych regionach islamu — zetknąwszy się z nowymi prądami kulturalnymi, jakie przenikały na Wschód z Europy, zauważyli ogromne zacofanie kulturalne i techniczne społeczności muzułmańskiej, jak również zwrócili uwagę na degenerację islamu jako religii.

Pojawiły się ruchy reformatorskie i modernistyczne w różnych krajach muzułmańskich. Z jednej strony, reformatorzy religijni podjęli próby oczyszczenia islamu z późniejszych naleciałości, wypaczających, w ich opinii, prawdziwą religię, zawartą w Koranie i sunnie Proroka, a z drugiej —  reformatorzy-moderniści, przyjmując konieczność nawrotu do pierwotnego islamu, głosili jednocześnie ideę dostosowania go do nowoczesnych osiągnięć naukowych i do nowoczesnej kultury przez odpowiednią interpretację nauk islamu tak, by nie hamowały rozwoju kultury i nauki w świecie muzułmańskim, lecz sprzyjały temu rozwojowi, jak to było dawniej, w epoce wspaniałego rozkwitu nauki i kultury arabsko-muzułmańskiej.

Najpierw pojawił się purytański prąd reformatorski w samym sercu Arabii, głoszący nawrót do pierwotnych źródeł islamu — tzw. wahhabizm. Nieco później, zaczął rozwijać bardzo ożywioną działalność ruch religijny w Maghrebie związany z bractwem Sanusijja.

Z kolei, w tymże wieku XVIII, nastąpiło wielkie ożywienie religijne, pojawiły się dążenia reformatorskie w Indiach muzułmańskich. Duch modernizmu powiał również w Kairze, na sławnym uniwersytecie muzułmańskim — Al-Azharze, który przez długie wieki był pogrążony w atmosferze średniowiecza. Pojawili się tam wybitni intelektualiści, moderniści egipscy, którzy odegrali wielką rolę nie tylko dla ożywienia i odrodzenia islamu i nauk religijnych, lecz również przyczynili się bardzo do przebudzenia ducha patriotycznego egipskiego i ogólnoarabskiego. Zasługa tych światłych „szajchów”, czyli „doktorów” Al-Azharu była wielka dla Egiptu i sąsiednich krajów arabskich, począwszy od XVIII w., a jeszcze większa w wieku XIX, kiedy, wystąpił sławny modernista Muhammad Abduh i jego uczniowie.

Poczynania reformatorów i modernistów muzułmańskich w Egipcie odbiły się głośnym echem w innych krajach arabskich i muzułmańskich: w Maghrebie, w Syrii i Turcji, w Indiach i na Archipelagu Malajskim (dzisiejszej Indonezji).

Muhammad Ibn Abd al-Wahhab i wahhabizm

Pierwszy wielki reformator religijny w islamie w nowych czasach, Muhammad Ibn Abd al-Wahhab nawiązywał do pierwotnych źródeł i tradycji islamu, do swego największego poprzednika imiennika, Proroka Muhammada, którego naukę pragnął odnowić i umocnić. Podobnie jak Prorok, urodził się i wyrósł w atmosferze beduińskiej pustynnej Arabii, która jeszcze najwierniej zachowała dawne tradycje arabskie i muzułmańskie, wśród Beduinów Nadżdu znalazł też najgorliwszych swoich zwolenników.

Muhammad Ibn'Abd al-Wahhab urodził się w samym sercu pustyni arabskiej, w regionie Nadżdu ok. 1700 roku. Był on pionierską indywidualnością, odznaczał się bystrością umysłu i słynął jako wspaniały mówca. Ten purytański reformator religijny rozpalił ogień, który objął swoim zasięgiem nie tylko samą Arabię, ale rozprzestrzenił się po najdalsze zakątki świata islamu.

Nadżd Wielka Wyżyna Nadżd
środkowa część Półwyspu Arabskiego, dziś na terenie Arabii Saudyjskiej
 Od wczesnego dzieciństwa wykazywał wielki zapał religijny, zgłębiał Koran i sunnę Proroka i niebawem zyskał sobie sławę wśród swoich współrodaków dla swojej uczynności i pobożności. Wędrował po całej Arabii i w swoich płomiennych przemówieniach głosił hasło powrotu do pierwotnych źródeł islamu — Koranu i sunny.

Pozyskał sobie w krótkim czasie wielu zwolenników wśród Beduinów swojego ojczystego Nadżdu. a następnie i inne plemiona Arabii przyjęły głoszoną przez niego naukę „odnowionego” islamu. Ale najważniejsze dla powodzenia jego misji było pozyskanie sobie znacznego naczelnika — szajcha rodu Sa'udów, faktycznych władców regionu Nadżdu.

W ten sposób Muhammad Ibn Abd al-Wahhab umocnił swój prestiż moralny i siłę materialną, zdobywając mocną podstawę dla zrealizowania swoich ambitnych planów zjednoczenia plemion Arabii pod jednym sztandarem. Powtórzyć się miała w pewnym sensie historia pierwszego państwa islamu, jakie zakładał Prorok — islam bowiem, jak wiemy, był religią i państwem zarazem.

Stopniowo Beduini Arabii łączyli się w jedną społeczność religijno-polityczną, podobnie jak za czasów Proroka. Można by powiedzieć, że Muhammad Ibn Abd al-Wahhab był w pewnym sensie odpowiednikiem dwóch pierwszych kalifów, Abu Bakra i Umara. Kiedy zmarł w 1787 roku, jego wierny uczeń i zarazem podpora polityczna, Muhammad Ibn Sa'ud okazał się godnym jego następcą. Nowe państwo wahhabickie było bliskim odpowiednikiem „kalifatu mekkańskiego”.

Władca saudyjski starał się wprowadzić w życie nauki wahhabizmu. Umocniwszy politycznie swoją władzę w Nadżdzie, Ibn Sa'ud przedsięwziął wielkie zadanie oczyszczenia islamu z tych wszystkich niemuzułmańskich wpływów, które do niego przeniknęły w ciągu wieków, oczyszczenia społeczności muzułmańskiej z wszelkich „pogańskich” praktyk i powrotu do islamu czystego. A chodziło tu nie tylko o takie ceremonie i innowacje mistyków jak kult świętych, lecz również o dzieła scholastycznych teologów z ich spekulatywną interpretacją źródeł islamu.

Wahhabici głosili surowy monoteizm Proroka w całej jego prostocie, a Koran i sunna zostały przyjęte jako jedyne przewodniki ludzkiego działania. Tej surowej, prostej doktrynie religijnej towarzyszył najbardziej rygorystyczny-kodeks moralności.

Aczkolwiek na pierwszy rzut oka ruch Muhammada Ibn Abd al-Wahhaba wydaje się reakcyjny — wielu jego krytyków tak go oceniało — to jednak, przy bliższej analizie jego nauki i działalności reformatorskiej, poparcia dla oświaty wśród szerokich mas itp. można stwierdzić, iż odegrał on ważną, pozytywną rolę w ewolucji islamu.

Nawiązywał co prawda do najbardziej tradycyjnej szkoły prawnej sunnickiej — hanbalickiej, lecz nie był jej ślepym „naśladowcą". Wspominając swoich bliższych mistrzów ze szkoły hanbalickiej: Ibn Tajmijję (zm. 1328) i Ibn Kajjima al-Dżauzijję (zm. 1350), którzy wcześniej próbowali ożywić kostniejący islam sunnicki, pisze w jednym ze swoich dzieł: ,,Imam Ibn Kajjim i jego wybitny nauczyciel Ibn Tajmijja byli obydwaj prawymi przewodníkami, zgodnie z sunnicką szkołą myśli, a ich pisma są drogie mojemu sercu, lecz ja nie idę ich śladami rygorystycznie we wszystkich sprawach”.

Tak więc, purytańskie początki ożywienia muzułmańskiego były połączone z wypracowanym programem oświaty masowej — w  każdej oazie zakładano szkoły — i reakcję przeciwko ślepemu ,,naśladownictwu” — taklid dawnych autorytetów. I co się wyda dziwne, nauki mu'tazylickie, które już dawno zostały poniechane, naraz ożyły i bardziej otwarci na nowe idee reformatorzy znajdowali uderzające potwierdzenie swych własnych idei, zarówno w tekstach mu'tazylickich jak i w samych „świętych” tekstach islamu.

Zasada że rozum, a nie ślepe naśladowanie, miał być kryterium prawdy otwierała drogę do nowych reform. Tak na przykład, pierwsza zmiana, która była widoczna w społeczeństwie, to nowe podejście i ocena „nauki prawa muzułmańskiego” — fikh. Odczuwano, iż pierwotna prostota i sensowność prawa muzułmańskiego — szari'a została pogrzebana w gąszczu subiektywnych dedukcji przez uczonych wiele lat temu.

Jednak wyrosły nowe problemy z biegiem czasu i one wymagają nowych rozwiązań w świetle Koranu i sunny. W ten sposób, wraz z rozwojem krytycznego nastawienia, które było bezpośrednim rezultatem odrodzenia muzułmańskiego, otwarły się „wrota samodzielnego wysiłku” — bab al-idżtihad, zamknięte przez sześćset lat. Cala społeczność muzułmańska zaczęła odczuwać potrzebę nowego podejścia do dawno wypracowanego systemu prawa muzułmańskiego. A więc, nawet największe autorytety w dziedzinie nauki prawa muzułmańskiego nie muszą być dziś uznawane.

Zmianę można też było zaobserwować w ustosunkowaniu się muzułmańskich reformatorów do filozofów jak np. Al-Farabi (zm. 950). Filozof ten, podobnie jak i inni z epoki klasycznej filozofii arabsko-muzułmańskiej, wyprowadzał swoją teorię państwa z abstrakcyjnych spekulacji filozoficznych nie skonfrontowanych z rzeczywistością. Odnowicielom myśli muzułmańskiej bardziej spodobały się pisma sławnego, oryginalnego myśliciela arabskiego z XIV w. Ibn Chalduna, który oparł swoją teorię państwa i społeczeństwa na faktach rzeczywistych, oraz położył fundamenty pod naukową teorię państwa, społeczeństwa i kultury.

Po wielkich sukcesach wahhabitów w Arabii nastąpiły chwilowe niepowodzenia. Sułtan turecki zaniepokojony rosnącą potęgą wahhabitów, skierował wojska egipskie pod dowództwem Muhammada Alego, (ówczesnego władcy Egiptu będącego tylko oficjalnie zależnym od Porty Osmańskíej) do Arabii. Wprawdzie oddziały Ibn Sa'uda poniosły klęskę, lecz to nie zahamowało dalszego dynamicznego rozwoju ruchu wahhabickiego, ani też władca saudyjski nie zrezygnował ze swoich ambicji politycznych.

Po wielu latach walk ze swoimi rywalami politycznymi w Arabii, szarifami (szeryfami) Mekki z rodu Haszymitów, Saudyci stopniowo opanowali prawie całą Arabię, z wyjątkiem południowo-wschodnich regionów nadbrzeżnych, wszędzie zyskując zwolenników dla idei odrodzonego islamu. Wahhabizm stał się oficjalną religią państwa sudyjskiego, które uzyskało pełną niepodległość w 1924 roku.

Doktryna wahhabicka umocniła się nie tylko w Arabii, lecz również wywarła wpływ na inne kraje arabskie, jak i ruchy reformatorskie muzułmańskie w Indiach.

 

*

Fragment książki: Zygmunt Bielawski - Islam


Data utworzenia: 06/04/2021 @ 22:58
Ostatnie zmiany: 08/04/2021 @ 06:25
Kategoria : ____> Wahhabizm
Strona czytana 2564 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
luk-konstantyna.jpgTemplo_de_Augusto_Pula.jpg0-panteon.jpgmatri-magnae-coin.jpgforum_romanum.png0-Clipeus_Helios_Terme.jpg0-Suovetaurile_Louvre.jpg0-nimes-the-maison-carree.jpgcaracalla-serpent-coin.jpg0-meduza.jpgvenus-genetrix-coin.jpg0-cupid-pom.jpg0-Baalbek-Bacchus.jpg0-tempio_di_minerva_assisi.jpg0-aura_velificans_su_cigno.jpgbocca.jpgjuno.png0-lararium2.jpg0-ara-p.jpg0-Columns-Nimes.JPG0-lupa.jpgpanteon-capitel-bm.png0-TempioVesta.jpg0-Mitreo_Ostia.jpg0-Memento mori-Naples.jpg0-august.jpg0-bacchus.jpgdiana-efeska-coin.jpgmoneta-rzym-caduceusz.jpgdivina-augusta-coin.png0-telllus.jpeg0-Vestal_Palatino.jpgA_HIRTIUS-coin.jpggenii_2.jpg0-Apollo Sol.jpg0-garni.jpg0-satiro-danzante.jpgpontifex-coin.jpg0-westalka.jpg0-La_Maison_carree.JPG0-janus.jpg0-maison-carree.jpgvespasan-caduceus.jpgAugus-Pontifex Maximus.jpgDenarius-Volteia-Roman-coin.jpgClipeus_Selene_Terme.jpg0-lararium.jpgkybele.jpg0-sol-invictus-1.jpgdivus-augustus-Gold_Coin.jpg0-Ara_Pacis_Rom.jpg0-maisone-carree-2a.jpgnero-coin.jpg0-scul.jpg0-Tempio_di_Iside.JPGhades.jpgmaxim-pontif-coin.pngdivus_julius-coin.jpgcaesar-flamin-coin.jpg0-mitra.jpg0-lar.jpg0-ap6.jpgswiatynia-saturna-rome.jpg0-panteon2.jpgarval.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 6500099 odwiedzający

 71 odwiedzających online