Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

_ Postacie i zagadki Tory - Oryginalna forma i pochodzenie imienia JHWH

Oryginalna forma i pochodzenie imienia JHWH
Istnieje forma dłuższa, złożona z czterech spółgłosek: J-h-w-h, (יהוה) zwana tetragramem, kilka form krótszych, z których dwie: jahu[1] i jah spotyka się na końcu teoforycznych imion własnych, dwie zaś inne: jeho i jo na początku imion. Przykładem imion pierwszego rodzaju mogą być Jeszajahu (np. Iz 1, 1; 2, 1) lub Jeszajah (2 Krn 3, 21), drugiego zaś rodzaju Jehojaqim (np. 2 Krl 23, 34-36) lub Jojaqim (Ne 12, 10.12.26). Formę Jah spotyka się także osobno użytą w tekstach poetyckich (Wj 15, 2; Ps 77, 12) i w formułach kultowych, jak halelujah, to jest chwalcie Jahwe. Natomiast Żydzi przebywający na Elefantynie, wyspie na Nilu, używali na oznaczenie Boga formy Jahu lub Jaho, jak o tym świadczą dochowane z wieku V przed Chrystusem papirusy. Trudno rozstrzygnąć, która z wymienionych form jest pierwotna, a która późniejsza. Nie wyjaśniają tego również pozaizraelskie teksty, jak mezopotamskie imiona własne z III tysiąc­lecia, złożone rzekomo z krótszej formy imienia Jahwe, jak Lipuszjaum, Jaubani, Addaja, Akia[2]. Współczesne odkrycia w Ebla czy Ugarit początkowo zdawały się potwierdzać ten pogląd[3]. Jednak zachwyt archeologów biblijnych, po wnikli­wych badaniach porównawczych, musiał nieco przygasnąć. Wykazano kilkakrotnie, że końcówki ja w imionach osobowych są po prostu skróconymi formami wskazującymi na pieszczotliwy charakter wyrażeń. Imiona ty­pu Mi-ka-ja nie mają więc nic wspólnego z Jahwe[4].

Zarówno opinia starszeństwa formy dłuższej[5], jak i opinia starszeństwa formy krótszej[6] ma swoich zwolenników. Jedynie uzasadnione stanowisko, to raczej duża powściągliwość sądu, gdyż w obrębie Izraela obie formy występują równolegle od najdawniejszych czasów, i to tak w użyciu popularnym, jak tego dowodzi stela Meszy i teksty z Lakisz, jak w użyciu liturgicznym i oficjalnym, czego znów dowodzą teksty biblijne.

Czyniono różne próby w celu wyjaśnienia pochodzenia imienia Bożego Jahwe. Dawniej[7] szukano źródła tego imienia w językach indo-aryjskich, w Egipcie[8], Fenicji[9], a niekiedy u Kenitów[10] na Półwyspie Synajskim. Teksty pozabiblijne potwierdzają znajomość tego imienia w środowiskach pogańskich: w Mari zna­ny był Jawi, w Ugarit Jaw, w Biblos Jao, w Bejrucie Jeuo, a wśród Nabatejczyków czczono bóstwo, które zwano hjw[11]. Nie mamy dowodu na bezpośred­nie zapożyczenie przez Izraelitów imienia Jahwe z tych właśnie środowisk religijnych. Badania porównawcze pozwalają jednak na stwierdzenie, że imię Jahwe jest niezwykle starożytne, o czym zdaje się świadczyć sam tekst biblijny. Wprawdzie wypowiedź zawarta w Wj 6, 3 zapewnia, że imię Jahwe zostało objawione dopiero Mojżeszowi, lecz według Rdz 4, 26 czcicielem Jahwe był już Enosz: Wtedy zaczęto wzywać imienia Jahwe. Można wpraw­dzie to zdanie przypisać świadomości religijnej późniejszych czasów, tekst na­leży do warstwy J (spisana w X w.), lecz jak wiadomo - źródło to jest przekaź­nikiem bardzo starych tradycji. Z tekstu Lb 10, 29 dowiadujemy się, że teść Mojżesza - Jetro był Madianitą. Lud ten był spokrewniony z Kenitami, z któ­rych wywodził się Enosz, stąd niektórzy uczeni wyciągają wniosek, że Jetro praktykował kult Jahwe[12].

Na możliwość istnienia kultu Jahwe poza Izraelem wskazywać się zdaje również tekst Wj 3, który umiejscawia teofanię poza Palestyną, a mianowicie na Synaju, gdzie mógł istnieć starożytny kult Jahwe. Jetro był kapłanem Madianitów (por. Wj 3, 1; 18, 1), składał on ofiary biesiadne Bogu (Elohim) (por. Wj 18, 12) i to w obecności Mojżesza i starszych. Zanim doszło do złożenia ofiary, Jetro wyraził swoją wiarę w Jahwe: Niech będzie uwielbiony Jahwe, który was uwolnił z rąk Egipcjan i rąk faraona. Teraz wyznaję, że Jahwe jest większy niż wszyscy inni bogowie, gdyż w ten sposób ukarał tych, co się pysznili (Wj 18, 10-11). Na tej podstawie A.S. Jasiński uważa za bardzo prawdopo­dobne, że kult Jahwe znany był wśród ludów semickich[13].

Wciąż jeszcze wielu uczonych usiłuje wyprowadzić imię Jahwe z Babilonii[14]. Opierają się oni na istnieniu w języku akkadyjskim imion własnych osób, których częścią składową jest ja, jau, jaum, jama, np. Lipuszjaum, Jaubani, Addaja. Ta część składowa miała stanowić w Mezopotamii imię własne bliżej nie znanego boga, którego imię miał przekształcić Mojżesz w Jahwe. Ale tę opinię należy odrzucić, gdyż w odkrytej dotąd literaturze izraelskiej nie spotkano takiej nazwy boga. Ponadto w imionach własnych wyżej wymienionych nie stoi przed ja, jau, jaum, jama, wyraz ilu, tj. bóg, co czyniono zawsze przy imionach bogów, stanowiących część składową imion teoforycznych. Było to zapewne przypadkowe zakończenie pewnych nazw geograficznych czy też imion własnych[15]. Zdaniem niektórych uczonych ma to być zaimek nieokreślony któryś, jakiś itp.

Nie mniej trudną jest rzeczą znaleźć odpowiedź na pokrewne pytanie, czy imię Jahwe było znane w Izraelu przed objawieniem na górze Synaj. Wpraw­dzie z Wj 6, 3 wynikałoby, że dopiero Mojżeszowi objawił Bóg to imię, gdyż patriarchom był jedynie znany jako El-szaddaj, tj. Bóg wszechmogący[16], ale znów z różnych imion biblijnych, pochodzących z czasów przedmojżeszowych, jak Jokebed (to jest Jahwe jest chwałą — Wj 6, 20), czy Abijah (1 Krn 7, 8), Ahijah (1 Krn 2, 25), tj. Jahwe jest moim ojcem, czy moim bratem[17], wynikałoby, że imię Jahwe przynajmniej w formie pierwotnej było znane już przed powołaniem Mojżesza na wybawcę Izraela. Trzeba tu jeszcze przypomnieć, że Rdz 4, 26 zaznacza, iż już za czasów Enosza, syna Seta, za­częto wzywać imienia Jahwe. Najpierw należy odrzucić rozwiązania dawnych liberalnych krytyków, którzy twierdzili, że w aktualnych przekazach biblijnych mamy przedstawione sprzeczne poglądy, jeden pogląd Jahwisty, utrzymują­cego, iż znajomość imienia Jahwe sięga początków ludzkości (Rdz 4, 26), a dru­gi (Wj 3, 15) Elohisty i autora P (Wj 6, 3), że imię to ujawniło się dopiero na Synaju[18]. Jest bowiem rzeczą niemożliwą, aby ostatni redaktor nie usunął tych sprzecznych poglądów. Toteż więcej prawdopodobieństwa ma zapa­trywanie tych uczonych, którzy, jak A. Bea[19], czy R. Driver[20], sądzą, że imię to było znane od początku istnienia ludzkości, ale z biegiem czasu poszło w za­pomnienie i dopiero ponownie zostało objawione Mojżeszowi na Synaju.

P. van Imschoot[21] znów sądzi, że imię Jahwe było znane Izraelitom, albo tylko samemu pokoleniu Lewiego jedynie w krótszej formie i mogło ono jedynie oznaczać któryś, natomiast w Rdz 4, 26 położony jest akcent nie na imieniu Jahwe, lecz na publicznym kulcie prawdziwego Boga. Również wszelkie inne wzmianki o imieniu Jahwe w opowiadaniu o patriarchach izraelskich mają jedynie na celu podkreślenie, że Bóg patriarchów jest identyczny z Jahwe, Bogiem Mojżesza[22].

Należy też pamiętać, że relacji o Jahwe - Bogu Izraela nie powinniśmy rozpocząć od opisu stwo­rzenia, który wypełnia pierwsze rozdziały Księgi Rodzaju. Treść tam zawarta nie jest historią w naszym rozumieniu tego słowa, lecz stanowi wyraz wiary narodu wybranego, iż Ten, który ukształtował społeczność Izraela, który powo­łał Abrahama, Izaaka, Jakuba, a następnie zawarł z ludem Przymierze za pośrednictwem Mojżesza, jest Tym, który jest od początku, który stworzył wszystko, co istnieje. Historia, tzn. opis faktycznych dziejów człowieka i jego relacji do Boga, rozpoczyna się w Biblii od powołania Abrahama. Wprawdzie w tym okresie nie było jeszcze objawione Boże imię Jahwe, tym niemniej tradycja żydowska żywiła przekonanie, że Bóg, który był czczony przez Abrahama, to Jahwe za­mieszkujący Świątynię w Jerozolimie[23].

Tak więc źródła poznania Jahwe tkwią przede wszystkim w Księdze Wyjścia, gdzie Bóg po raz pierwszy objawia to imię po to, by trwało na wieki (Wj 3, 15). Poglądu tego nie zmieniły zasadniczo nawet współczesne odkrycia w Ebla czy Ugarit[24].


Przypisy:

[1] B.D. Eerdemans, The Name Jahu, OTS 5 (1948) 1-29.

[2] S. Łach, Księga Wyjścia, PST I/2, Poznań 1964, 303. Zob. A. Spreafico, Księga Wyjścia, Kraków 1998.

[3] Zob. D. Pardee, P. Bordreuil, Ugarit, ABD VI, 695-721.

[4] Por. M. Dahood, Ebla, Ugarit and the Old Testament, VT Supl. 29 (1978) 105nn; tenże. Ebla, Genesis and John, Christian Century 15 (1981) 418-421; H.P. Müller, Der Jahwename und seine Deutung Ex 3,14 im Licht der Textpublikationen aus Ebla, Bb 62 (1981) 305-327.

[5] Por. A. Vaccari, Jahwe e i nomi nelle religioni semitiche, Bb 17 (1936) l—10; P. Heinisch, Theologie des AT, Bonn 1944, 15.

[6] Por. W. Eichrodt, Theologie des Alten Testaments, Gottingen 19566, 91 n.

[7] Zob. J. Archutowski, Monoteizm izraelski, Kraków 1924, 38.

[8] S. Łach, dz. cyt., 305.

[9] R. Dussaud, Les textes de Ras Shamra et l'AT, Paris 1937.

[10] Por. H. Schmökel, Jahwe und die Keniter, JBL 51 (1933) 212 n.

[11] Por. H. O. Thompson, Yahweh, ABD VI, 1011-1012.

[12] Tamże, 1012.

[13] A.S. Jasiński, dz. cyt., 151-152. Zob. H. U. Boesche, Die Polemik gegen die Verehrung anderer Gottheiten neben Jahwe im alten Israel, Göttingen 1962.

[14] Por. J. Hehn, Die biblische und die babylonische Gottesidee, Leipzig 1910, 230 n; S. Łach, dz. cyt., 306.

[15] Por. G. Quell, Kyrios, TWNT III, 1064.

[16] Zob. B.J. Lillie, Almighty, ABD I, 160.

[17] Bitjah (1 Krn 4, 18 – córka Jahwe)

[18] Zob. J. Archutowski, dz. cyt., 39 n.

[19] De Pentateucho, Roma 1935, 53.

[20] The original Form of the Name „Yahweh”, ZAW 46 (1928) 7-25.

[21] Theologie de l’AT, Paris 1954, 18.

[22] Por. D. N. Freedman, The Name of the God of Moses, JBL 79 (1960) 151-56.

[23] A.S. Jasiński, dz. cyt., 143. Zob. tenże, Chrześcijanin a lektura Starego Testamentu, Studia Franciszkańskie 8 (1997) 36-49.

[24] Por. M. Dahood, dz. cyt., 105nn. Zob. A. Eckmann, Znaczenie imienia Bożego w Psałterzu, w: Obraz Boga w Psałterzu (red. A. Eckmann, S. Łach, A. Tronina), Lublin 1982, 143-168

http://www.chrzastowice.opole.opoka.org.pl

Data utworzenia: 17/08/2011 @ 23:22
Ostatnie zmiany: 24/05/2012 @ 03:06
Kategoria : _ Postacie i zagadki Tory
Strona czytana 18572 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
62-shofar.JPGtorah-verse.jpg62-chalka.jpg62-menora-2.jpg62-mezuzah.jpg62-tefilimTallit.jpg62-hebrew.jpg62-menora.jpg62-talit.jpg62-Hasidic chicken.jpg62-hasyd.jpg62-tanah.jpg62-korona.jpg62-Hanukkah.jpg62-skull-cap.jpg62-hanuka.jpg62-szofar.jpg62-tallit-prayer.jpg62-gwiazda.jpg62-torah.jpg62-tora.jpg62-judaizm.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 8994497 odwiedzający

 234 odwiedzających online