Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

Kościół od 325 do 800r. - Prawo Kościelne

Prawo Kościelne
A) Rozwój prawa.

Z pierwszych trzech wieków chrześcijaństwa mało mamy pomników prawa. Społeczeństwo kościelne żyło wówczas bardziej życiem wewnętrznym, dążyło raczej do ustalenia zasad wiary i etyki, jak do wytwarzania i określania stosunków prawnych. O ile przepisy prawne były konieczne, wysnuwano je ze słów ewangelii i z orzeczeń apostolskich. Później, kiedy życie kościelne coraz bardziej się wzmagało, gdy organizacja kościoła przybrała stałe kształty, a stąd rozliczne nowe powstały stosunki prawne, powstała też potrzeba nowych przepisów prawnych. Już w 4. stuleciu spotykamy się z licznym zasobem ustaw kościelnych, a w następnych wiekach wzrasta on coraz bardziej w miarę rozwoju stosunków kościelnych.

W czasach, o których tu mowa, głównym źródłem prawa są ustawy synodalne, a między synodami pierwsze oczywiście zajmują miejsce Sobory powszechne, ekumeniczne, które gromadząc przedstawicieli całego kościoła wydawały też przepisy w całym kościele obowiązujące. Jest tych soborów w niniejszym okresie osiem a wszystkie odbyły się na Wschodzie. Tak w szczególności sobór Nicejski pierwszy (r. 325), Konstantynopolitański pierwszy (r. 381), Efeski (r. 431), Chalcedoński (r. 451), Konstantynopolitański drugi (r. 553) i trzeci (r. 680) Nicejski drugi (r. 787) i Konstantynopolitański czwarty (r. 869).

Prócz tych soborów zwoływano jednak wiele synodów partykularnych, których znaczenie w owych czasach sięgało daleko poza granice właściwego ich zakresu i dla powagi biorących w nich udział biskupów równało się nieraz prawie uchwałom soborów ekumenicznych. Jeszcze przed pierwszym soborem powszechnym odbyły się takie synody na Wschodzie: w Ancyrze (r. 314) i Cezarei (między r. 314 a 325); na Zachodzie w Elwirze w Hiszpanii (r. 306) i w Arles we Francji (r. 314) Z późniejszych wymieniamy Jako najważniejsze synody greckie zwołane w Antiochii (r. 341), w Sardyce (r. 343), w Gagrze (około r. 365), w Laodycei (między r. 347 a 381).

Uchwały tych synodów wschodnich rozpowszechniły się szybko na Zachodzie wraz z uchwałami soborów powszechnych i obiegały tu w licznych tłumaczeniach, z których dwa głównie były rozpowszechnione, tak zw. versio Isidoriana i versio prisca. Równe prawie z nimi wzięcie miały synody afrykańskie; zwoływano je bardzo często już od 4 stulecia, pierwszy w Kartaginie, r. 348. W Galii i w Niemczech nabrały większego znaczenia - prócz wymienionego już Arletańskiego, - synody zwołane w Valence (r. 374), Nimes (około 396), szczególnie zaś te, które ze zlecenia Karola Wielkiego zebrały się w r. 813 w Arles, Rheims, Tours, Chalons sur Saone i w Moguncji; odbywały się także w Hiszpanii, Anglii, Irlandii i we Włoszech.

Nie tak obficie płynie w tym okresie drugie główne źródło prawa kościelnego: prawodawstwo papieskie. Na Wschodzie zwłaszcza nie dorównuje ono jeszcze wcale prawodawczej działalności synodów; przepisy, które tu podawano jako papieskie, po większej części nie są autentyczne. Skutecznie rozwijało się ustawodawstwo papieskie w kościele zachodnim choć i tutaj daleko mu jeszcze do znaczenia, które nam wskażą następne okresy. Doszły nas przecież z tych czasów listy papieskie (litterae decretales, decretales, także litterae synodicae, ze względu, że były zazwyczaj wystosowane do synodów), najdawniejsze z nich, do zbiorów wcielone pochodzą od papieża Feliksa I. (269-274).

Prawo partykularne rozwija się nadto jeszcze na podstawie przepisów biskupich, zwanych wówczas capitula episcoporum.

To są źródła ściśle kościelne. Do stosunków kościelnych odnoszą się także przepisy państwowe, mianowicie cesarzy rzymskich począwszy od Konstantyna, dalej królów wschodniego i zachodniego państwa Gotów i królów frankońskich.

Obok wymienionych tu autentycznych źródeł, spotykamy się już w tym okresie ze sporą liczbą falsyfikatów: zmyślonych uchwał synodalnych i listów papieskich, a nawet przepisów Apostolskich, które powszechnie uchodziły za autentyczne, po części wielkim cieszyły się poważaniem i stąd znacznie wpłynęły na rozwój prawa. Dopiero krytyka późniejszych czasów zachwiała wiarę w ich autentyczność.
 
B) Zbiory źródeł.


W miarę jak wzrastał materiał prawny, powstała się potrzeba porozrzucane przepisy w jedną zebrać całość, by je w ten sposób uczynić przystępniejszymi i bardziej sposobnymi do praktycznego użytku. Pojawiły się już wcześnie zbiory uchwał synodalnych, do których znowu na zachodzie dołączano listy papieskie. Że posiadano zbiory ustaw na Wschodzie już w 4 wieku, nie podlega wątpliwości; zbiory z pierwszych pięciu wieków nie doszły do naszych czasów. W 17 stuleciu zestawił wprawdzie francuski jurysta Krzysztof Justel (ur. 1580 zm. 1649) zbiór, który niby to przedstawia zbiór pierwotny używany w kościele w 4 i 5 wieku, ale jest to tylko domniemanie autora, nie polegająca na żadnym rękopisie.

Natomiast utrzymały się z owych czasów dwa zbiory nie autentyczne; bo zawierające zmyślone przepisy Apostolskie. Są to zbiory, znane pod nazwą konstytucji i kanonów apostolskich, oba przypisywane Apostołom, chociaż oba znacznie później po wstały. I tak.

1. Constitutiones Apostolorum jest to zbiór przepisów bądź prawnych, bądź liturgicznych; większa część spisana w formie listu apostolskiego. Ten zbiór powstał przy końcu 3, częścią w ciągu 4 wieku prawdopodobnie w Syrii, a rozpowszechniony był szczególnie w Arabii i Etiopii. Nieautentyczny charakter zbioru był w kościele wschodnim powszechnie znany; synod Trullański (w Konstantynopolu r. 692) zalicza go wyraźnie między pisma podsunięte. W kościele zachodnim nie był używany i przed 16. stuleciem wcale go tu nie znano.

2. Canones Apostolorum. Z końcem 6 wieku dołączono do konstytucji apostolskich jako ostatni rozdział księgi ósmej zbiór krótkich przepisów niby apostolskich, dotyczących karności kościelnej. Nazwano je canones apostolorum; było tych kanonów pierwotnie (już w 4 wieku) 50, później 85. Pierwsze, już za papieża Gelazego (około r. 496) uznano za podsunięte, rozpowszechniły się przecież za pośrednictwem zbioru Dionizego w kościele zachodnim.

Począwszy od 6. stulecia posiadamy już autentyczne zbiory źródeł. Dochodzą one już w naszym okresie do znacznej liczby wymienimy te tylko, które większego nabrały znaczenia i bardziej były rozpowszechnione. Wskażemy je według krajów, w których powstały.

1. Na Wschodzie zbiór Jana Scholastyka. Będąc jeszcze kapłanem Antiochii ułożył Jan Scholastyk systematyczny zbiór uchwał synodalnych i to naśladując układ pandektów w 50 rozdziałach. Później zostawszy patriarchą carogrodzkim (565-578) sporządził nowe zwiększone wydanie, nazwane concordia canonum. Tenże Jan Scholastyk sporządził także Wyciąg z nowel Justyniańskich, dotyczących stosunków kościelnych.

Oba te dzieła przerobił nieznany nam autor w 7 stuleciu, zestawiając w jedną systematyczną całość przepisy kościelne (canone) i świeckie (nomon) Stąd zbiór ten otrzymał nazwę nomocanon.

2. Ważniejszym pod względem rozwoju prawa kościelnego jest zbiór powstały we Włoszech, którego autorem jest Dionizy Exiguus. O Dionizym, który sam się nazwał exiguus (mały), wiemy tyle, że był rodem Scytą, że przybył do Rzymu jako mnich i przez długie lata tu przebywał. Współczesny mu Cassiodor wielce go sławi. Z pism jego własnych i ze wskazówek zawartych u Cassiodora wnosić można, że przybył do Rzymu niedługo po śmierci papieża Gelazego I , a więc po r. 496, dalej, że nie umarł przed r. 526, a w r. 555 już nie żył 4.

Dionizy jest autorem dwóch zbiorów. Jeden obejmuje uchwały synodów greckich i afrykańskich, różne listy tych synodów dotyczące i 50 kanonów apostolskich; wydał go Dionizy, o ile się zdaje, jeszcze z końcem 5. stulecia, a w kilka lat potem w zwiększonej i poprawnej edycji. Drugi zbiór sporządzony prawdopodobnie za papieża Symmacha (498-514), podaje listy papieskie począwszy od Syrycjusza (384-398) do Anastazego II. (496-498) W obu zbiorach zachowany porządek chronologiczny.

Zbiory Dionizego odznaczały się dokładnością, obfitością materiału, a nadto jasnością tłumaczenia źródeł greckich, i dla tych swych przymiotów wnet rozpowszechniły się nie tylko we Włoszech, ale w całym niemal kościele i służyły za podstawę zbiorom późniejszym. Wzrosła jeszcze powaga takowych u schyłku 8 wieku gdy papież Hadrian darował Karolowi Wielkiemu (r. 774) księgę ustaw, obejmującą oba zbiory Dionizowe, pomnożone różnymi dodatkami i późniejszymi przepisami. Karol Wielki ogłosił ten zbiór w swym państwie, nadając mu tern samem więcej jeszcze powagi. Otrzymał on w tej formie nazwę collectio Dyonisio-Hadriana. Przez kilka następnych wieków używano go powszechnie, zwiększano późniejszym prawem i czyniono zeń wyciągi.

3. W tym samym mniej więcej czasie, co zbiór Dionizego powstał inny zbiór w Galii; zawiera częścią ustawy synodów greckich i afrykańskich, częścią dekretales papieskie do Gelazego I (492 -496), także konstytucje cesarskie dotyczące sporów dogmatycznych czwartego i piątego wieku. Znamy ten zbiór pod nazwą zbioru Quesnela bo go w r. 1675 po raz pierwszy z rękopisu wydał Pasquier Quesnel. Nazwał go: codex can onum ecclesiae Romanae, poczytując go mylnie za oficjalny zbiór kościoła Rzymskiego. Zbiór Quesnela był we Francji bardzo rozpowszechniony, pokąd go nie wyparła collectio Dyonisio-Hadriana.

4. Innego większego zbioru jest Ojczyzną Hiszpania. Tu już wcześnie poczęto zbierać kanony tak powszechne jak partykularne. Niedługo po 4 synodzie Toledańskim (to jest po r. 633), przejrzano i ułożono na nowo ten materjał, a w ostatecznej tej formie przypisują autorstwo zbioru św Izydorowi, biskupowi Sewilskiemu, co jednak jest mylne. Stąd nazwy Collectio Hispana, Collectio Isidoriana. Składa się z dwóch części: pierwsza zawiera synody greckie, afrykańskie, galijskie, hiszpańskie, druga 103 dekretaliów od papieża Damazego (366-384) do Grzegorza Wielkiego (590-604). Był to zbiór po Dionizowym najwięcej rozpowszechniony, spotkamy się z nim jeszcze w niniejszym okresie.

Z hiszpańskich zbiorów wymienić jeszcze należy tak zw. capitula Martini Bracarensis. Pochodzi z 6 stulecia, a zawiera przepisy o święceniach, o obowiązkach kleryków, o przewinieniach kościelnych, ułożone systematycznie w 84 rozdziałach. Autorem jest Marcin, metropolita Bragaryjski (zm. około 580). Capitula Martini znane i używane były w całym kościele, powtórzone także w Collectio Hispana.

5. W Brytanii, gdzie przyjęły się głównie zbiory w Rzymie używane, powstał z początkiem 8 wieku oryginalny zbiór prawa powszechnego i partykularnego, znany pod nazwą wielkiego zbioru irlandzkiego.

6. Z Afrykańskich wymieniamy dwa zbiory systematyczne. Jeden - z pierwszej połowy 6 wieku - nosi nazwę breviatio canonum; autorem jego jest Fulgentius Ferrandus, diakon kartagiński. Traktuje o rozmaitych przedmiotach kościelnych w ten sposób, że formułuje naprzód krótko zasadę prawną, a potem na jej poparcie przywodzi uchwały synodów greckich i afrykańskich.>

Z końcem 7 wieku powstał większy niż poprzedni zbiór systematyczny, concordia canonum, którego autorem biskup Cresconius. Jest to właściwie systematyczne obrobienie zbioru Dionizowego; materiał, który Dionizy zestawił chronologicznie, rozdzielił Cresconius wedle przedmiotów. Stąd nadawał się dobrze ten zbiór do praktycznego użytku i był też aż do pojawienia się dekretu Gracjana, bardzo rozpowszechniony nie tylko w Afryce, ale i w Europie.

Oprócz tych właściwych zbiorów ustaw kościelnych mamy z tego okresu inne jeszcze dzieła, które posłużyć mogą do poznania ówczesnego prawa. Są to mianowicie tak zw. księgi pokutne, księgi rytuałowe i księgi formularzy.

1) Księgi Pokutne (libri poenitentiales); są to zbiory kanonów, dotyczących spowiedzi i pokuty. Oznaczając karę przewinień i wskazując tym niejako miarę każdego przewinienia według wyobrażeń wieku, są one nie tylko ważnym źródłem prawa kościelnego, ale rzucają takie światło na stan oświaty i cywilizacji w ogóle. Najdawniejsze księgi pokuty powstały w drugiej połowie 6 wieku w Anglii i Irlandii. Jako znakomitsze wymieniamy: liber poenitentialis powstały za sprawą Teodora arcybiskupa Kantuaryjskiego (r. 668-690) i dla tego według niego nazwany; służył on za podstawę późniejszym. Dalej Poenitentiale Beda Veneralis , (Beda zm. 735) pod tytułem de remediis peccatorum i Egberta z Yorku Ct 767). Z Brytanii przeszły te libri poenit. do państwa frankońskiego i dały tu początek innym tego rodzaju dziełom; między autorami tychże zasłynęli mianowicie Halitgar, biskup kambrezyjski i Hrabanus Maurus, opat w Fuldzie, a później arcyb. Moguncki, obaj w 9 wieku. Także w Rzymie miano osobne księgi pokuty, częstokroć dawano innym także księgom większego znaczenia miano poenltentiale Romanum.

2. Księgi rytuałowe (ordines, libelli de ordine), szczególnie kościoła Rzymskiego, wskazują nam nie tylko obrzędy liturgiczne, a1e także i sposób postępowania przy wyświęcaniu biskupów, odprawiania synodów i innych ważnych aktach kościelnych i wyjaśniają tern samem nieraz stosunki prawne.

3. Ważniejsze są zbiory formularzy, z których najdawniejszy w kościele Rzymskim, liber diurnus, sięga początków 8. wieku. Zawierają one wzory na czynności i dokumenty prawne, a przytym dają także wskazówki o postanowieniach prawnych. Także w państwie frankońskim były takie zbiory, które razem obrabiały prawo świeckie i kościelne; z tych najznakomitszym jest zbiór mnicha Markulfa z r. 653.

Dotąd była mowa o prawie powstałym w samymże kościele; nadmieniono już jednak wyżej, że także przepisy prawodawstw świeckich nie były dla kościoła bez znaczenia Dotyczy to mianowicie prawa Rzymskiego, które pod dwojakim względem stało się ważne dla kościoła i duchowieństwa: raz, że cesarze rzymscy wydali wiele przepisów o stosunkach kościelnych; po wtóre że w państwach germańskich przyjęto zasadę, że kościół i duchowieństwo w stosunkach swych prawno-prywatnych podlegają prawu rzymskiemu, ecclesia vivit lege Romana. Znajomość tego prawa czerpano z rozpowszechnionych wówczas źródeł; mianowicie w frankońskim państwie i u Gotów zachodnich z kodeksu Alaryka II lex Romana Visigothorum, we Włoszech z kodeksu i instytucji Justyniańskich jak też z jego nowel, według wyciągu Juliana. Już wcześnie jednak sporządzono z owych źródeł odrębne zbiory dla użytku kościelnego, z których najważniejszy, lex Romana canonice compta powstał we Włoszech w wieku 9.

Kapitularia królów frankońskicb, które dotyczyły stosunków kościelnych, nie były zebrane osobno, lecz szukać ich trzeba w ogólnych zbiorach kapitulariów tego okresu. Sporządził takowy mianowicie około r. 827 opat Ansegisus z Laubes w 4 księgach z których dwie pierwsze zawierają capitularia ecclesiastica. Do tego przybyły 3 księgi w latąch 840-847, ułożone przez mogunckiego opata Benedykta Lewitę, ale zawierające po większej części kapitularia zmyślone.

Rzucimy tu jeszcze okiem na rozwój prawa kościelnego na Wschodzie. Widzieliśmy, że ze Wschodu tryskało główne źródło prawa dla całego kościoła, że mianowicie sobory powszechne wyłącznie odprawiano na Wschodzie, a nawet uchwały wielu synodów partykularnych uzyskały faktycznie uznanie poza obrębem kościoła wschodniego. Nie długo jednak trwał ten stosunek ustawodawstwa orientalnego do powszechnego, jeszcze zanim przyszło do schizmy greckiej, pojawiły się na Wschodzie przepisy, których nie tylko kościół Rzymski sobie nie przyswoił; ale które częstokroć wyraźnie potępił. Dalszy zatem rozwój prawa wschodniego po opisanym wyżej zbiorze Scholastyka nie należy do wykładu historii prawa powszechnego.


Fragment książki: Edward Rittner - Prawo kościelne katolickie. T. 1
Całą książkę można przeczytać w bibliotece Polona na stronie:https://polona.pl/preview/ac97262b-6838-4db8-ae9c-942a2f86b0a9

Data utworzenia: 27/06/2013 @ 22:46
Ostatnie zmiany: 14/08/2023 @ 09:26
Kategoria : Kościół od 325 do 800r.
Strona czytana 11701 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
62-tanah.jpgtorah-verse.jpg62-hasyd.jpg62-chalka.jpg62-gwiazda.jpg62-korona.jpg62-menora.jpg62-tefilimTallit.jpg62-tallit-prayer.jpg62-Hasidic chicken.jpg62-talit.jpg62-hanuka.jpg62-menora-2.jpg62-Hanukkah.jpg62-hebrew.jpg62-mezuzah.jpg62-torah.jpg62-tora.jpg62-skull-cap.jpg62-szofar.jpg62-shofar.JPG62-judaizm.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 9006579 odwiedzający

 247 odwiedzających online