Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Buddyzm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

____> Wahhabizm - Powstanie wahhabizmu

Powstanie wahhabizmu
Islam i kultura arabsko-muzułmańska, nad którymi przejęli opiekę nowi hegemonowie, po upadku kalifatu Abbasydów w połowie XIII w., Turcy, Persowie i Mongołowie, ożywiły się i przeszły dalszą ewolucję, wchłaniając nowe tradycje religijno-filozoficzne, kulturalne, artystyczne, o czym pokrótce mówiliśmy w poprzednim rozdziale.

W tej nowej epoce islamu trudno już mówić tylko o kulturze arabsko-muzułmańskiej, lecz o kulturze muzułmańskiej, tureckiej, perskiej i indyjskiej. Sam islam jako religia też uległ pewnej ewolucji, aczkolwiek raczej odnośnie swojej szaty zewnętrznej, jednak nie były to zmiany dotyczące istoty islamu, chyba że w niektórych prądach heterodoksyjnych. Lecz i hegemonia nowych ludów i dynastii w świecie muzułmańskim — Turków, Persów i władców Wielkiego Mogoła w Indiach po kilkuwiekowym panowaniu zaczęły się chylić ku upadkowi, a wraz z nimi i sam islam — jako religia i jako siła polityczna tracił swój dawny dynamizm i prestiż.

Nastąpić miała nowa epoka w historii islamu i państw muzułmańskich, zapoczątkowana w XIX wieku w rezultacie silnej penetracji politycznej, ekonomicznej i kulturalnej państw europejskich w świecie islamu, i to na wszystkich jego obszarach od Maghrebu począwszy, poprzez Bliski i Środkowy Wschód, Indie a skończywszy na Archipelagu Malajskim.

Wspominaliśmy o tej penetracji w rozdziale poprzednim i przypominamy, że rozpoczęła się ona w niektórych regionach już w XVII i XVIII wieku. Właśnie w tym okresie islam znajdował się w stanie dekadencji i marazmu intelektualnego.

Al-Azhar Uniwersytet Al-Azhar - Kair (Egipt)
Uniwersytet znajduje się przy meczecie Al-Azhar i jest uczelnią teologiczną
 Szerzyły się wszędzie bractwa religijne o tendencjach mistycznych, zyskując sobie wielu zwolenników, tak wśród niższych warstw ludności osiadłej, jak i koczowników. W związku z tym rozpowszechnił się kult świętych i inne wypaczenia przez przenikanie do islamu zwyczajów i praktyk ludowych, co godziło w istotne doktryny islamu ortodoksyjnego. Ulemowie w ośrodkach naukowych muzułmańskich m. in. i na Al-Azharze, tkwili w średniowieczu, przetrwali i komentowali dzieła swoich wielkich przodków, odcinając się od rzeczywistości.

Taka sytuacja panowała we wszystkich krajach muzułmańskich aż do XIX wieku. Dlatego też nieliczni bardziej świadomi intelektualiści muzułmańscy — i to w różnych regionach islamu — zetknąwszy się z nowymi prądami kulturalnymi, jakie przenikały na Wschód z Europy, zauważyli ogromne zacofanie kulturalne i techniczne społeczności muzułmańskiej, jak również zwrócili uwagę na degenerację islamu jako religii.

Pojawiły się ruchy reformatorskie i modernistyczne w różnych krajach muzułmańskich. Z jednej strony, reformatorzy religijni podjęli próby oczyszczenia islamu z późniejszych naleciałości, wypaczających, w ich opinii, prawdziwą religię, zawartą w Koranie i sunnie Proroka, a z drugiej —  reformatorzy-moderniści, przyjmując konieczność nawrotu do pierwotnego islamu, głosili jednocześnie ideę dostosowania go do nowoczesnych osiągnięć naukowych i do nowoczesnej kultury przez odpowiednią interpretację nauk islamu tak, by nie hamowały rozwoju kultury i nauki w świecie muzułmańskim, lecz sprzyjały temu rozwojowi, jak to było dawniej, w epoce wspaniałego rozkwitu nauki i kultury arabsko-muzułmańskiej.

Najpierw pojawił się purytański prąd reformatorski w samym sercu Arabii, głoszący nawrót do pierwotnych źródeł islamu — tzw. wahhabizm. Nieco później, zaczął rozwijać bardzo ożywioną działalność ruch religijny w Maghrebie związany z bractwem Sanusijja.

Z kolei, w tymże wieku XVIII, nastąpiło wielkie ożywienie religijne, pojawiły się dążenia reformatorskie w Indiach muzułmańskich. Duch modernizmu powiał również w Kairze, na sławnym uniwersytecie muzułmańskim — Al-Azharze, który przez długie wieki był pogrążony w atmosferze średniowiecza. Pojawili się tam wybitni intelektualiści, moderniści egipscy, którzy odegrali wielką rolę nie tylko dla ożywienia i odrodzenia islamu i nauk religijnych, lecz również przyczynili się bardzo do przebudzenia ducha patriotycznego egipskiego i ogólnoarabskiego. Zasługa tych światłych „szajchów”, czyli „doktorów” Al-Azharu była wielka dla Egiptu i sąsiednich krajów arabskich, począwszy od XVIII w., a jeszcze większa w wieku XIX, kiedy, wystąpił sławny modernista Muhammad Abduh i jego uczniowie.

Poczynania reformatorów i modernistów muzułmańskich w Egipcie odbiły się głośnym echem w innych krajach arabskich i muzułmańskich: w Maghrebie, w Syrii i Turcji, w Indiach i na Archipelagu Malajskim (dzisiejszej Indonezji).

Muhammad Ibn Abd al-Wahhab i wahhabizm

Pierwszy wielki reformator religijny w islamie w nowych czasach, Muhammad Ibn Abd al-Wahhab nawiązywał do pierwotnych źródeł i tradycji islamu, do swego największego poprzednika imiennika, Proroka Muhammada, którego naukę pragnął odnowić i umocnić. Podobnie jak Prorok, urodził się i wyrósł w atmosferze beduińskiej pustynnej Arabii, która jeszcze najwierniej zachowała dawne tradycje arabskie i muzułmańskie, wśród Beduinów Nadżdu znalazł też najgorliwszych swoich zwolenników.

Muhammad Ibn'Abd al-Wahhab urodził się w samym sercu pustyni arabskiej, w regionie Nadżdu ok. 1700 roku. Był on pionierską indywidualnością, odznaczał się bystrością umysłu i słynął jako wspaniały mówca. Ten purytański reformator religijny rozpalił ogień, który objął swoim zasięgiem nie tylko samą Arabię, ale rozprzestrzenił się po najdalsze zakątki świata islamu.

Nadżd Wielka Wyżyna Nadżd
środkowa część Półwyspu Arabskiego, dziś na terenie Arabii Saudyjskiej
 Od wczesnego dzieciństwa wykazywał wielki zapał religijny, zgłębiał Koran i sunnę Proroka i niebawem zyskał sobie sławę wśród swoich współrodaków dla swojej uczynności i pobożności. Wędrował po całej Arabii i w swoich płomiennych przemówieniach głosił hasło powrotu do pierwotnych źródeł islamu — Koranu i sunny.

Pozyskał sobie w krótkim czasie wielu zwolenników wśród Beduinów swojego ojczystego Nadżdu. a następnie i inne plemiona Arabii przyjęły głoszoną przez niego naukę „odnowionego” islamu. Ale najważniejsze dla powodzenia jego misji było pozyskanie sobie znacznego naczelnika — szajcha rodu Sa'udów, faktycznych władców regionu Nadżdu.

W ten sposób Muhammad Ibn Abd al-Wahhab umocnił swój prestiż moralny i siłę materialną, zdobywając mocną podstawę dla zrealizowania swoich ambitnych planów zjednoczenia plemion Arabii pod jednym sztandarem. Powtórzyć się miała w pewnym sensie historia pierwszego państwa islamu, jakie zakładał Prorok — islam bowiem, jak wiemy, był religią i państwem zarazem.

Stopniowo Beduini Arabii łączyli się w jedną społeczność religijno-polityczną, podobnie jak za czasów Proroka. Można by powiedzieć, że Muhammad Ibn Abd al-Wahhab był w pewnym sensie odpowiednikiem dwóch pierwszych kalifów, Abu Bakra i Umara. Kiedy zmarł w 1787 roku, jego wierny uczeń i zarazem podpora polityczna, Muhammad Ibn Sa'ud okazał się godnym jego następcą. Nowe państwo wahhabickie było bliskim odpowiednikiem „kalifatu mekkańskiego”.

Władca saudyjski starał się wprowadzić w życie nauki wahhabizmu. Umocniwszy politycznie swoją władzę w Nadżdzie, Ibn Sa'ud przedsięwziął wielkie zadanie oczyszczenia islamu z tych wszystkich niemuzułmańskich wpływów, które do niego przeniknęły w ciągu wieków, oczyszczenia społeczności muzułmańskiej z wszelkich „pogańskich” praktyk i powrotu do islamu czystego. A chodziło tu nie tylko o takie ceremonie i innowacje mistyków jak kult świętych, lecz również o dzieła scholastycznych teologów z ich spekulatywną interpretacją źródeł islamu.

Wahhabici głosili surowy monoteizm Proroka w całej jego prostocie, a Koran i sunna zostały przyjęte jako jedyne przewodniki ludzkiego działania. Tej surowej, prostej doktrynie religijnej towarzyszył najbardziej rygorystyczny-kodeks moralności.

Aczkolwiek na pierwszy rzut oka ruch Muhammada Ibn Abd al-Wahhaba wydaje się reakcyjny — wielu jego krytyków tak go oceniało — to jednak, przy bliższej analizie jego nauki i działalności reformatorskiej, poparcia dla oświaty wśród szerokich mas itp. można stwierdzić, iż odegrał on ważną, pozytywną rolę w ewolucji islamu.

Nawiązywał co prawda do najbardziej tradycyjnej szkoły prawnej sunnickiej — hanbalickiej, lecz nie był jej ślepym „naśladowcą". Wspominając swoich bliższych mistrzów ze szkoły hanbalickiej: Ibn Tajmijję (zm. 1328) i Ibn Kajjima al-Dżauzijję (zm. 1350), którzy wcześniej próbowali ożywić kostniejący islam sunnicki, pisze w jednym ze swoich dzieł: ,,Imam Ibn Kajjim i jego wybitny nauczyciel Ibn Tajmijja byli obydwaj prawymi przewodníkami, zgodnie z sunnicką szkołą myśli, a ich pisma są drogie mojemu sercu, lecz ja nie idę ich śladami rygorystycznie we wszystkich sprawach”.

Tak więc, purytańskie początki ożywienia muzułmańskiego były połączone z wypracowanym programem oświaty masowej — w  każdej oazie zakładano szkoły — i reakcję przeciwko ślepemu ,,naśladownictwu” — taklid dawnych autorytetów. I co się wyda dziwne, nauki mu'tazylickie, które już dawno zostały poniechane, naraz ożyły i bardziej otwarci na nowe idee reformatorzy znajdowali uderzające potwierdzenie swych własnych idei, zarówno w tekstach mu'tazylickich jak i w samych „świętych” tekstach islamu.

Zasada że rozum, a nie ślepe naśladowanie, miał być kryterium prawdy otwierała drogę do nowych reform. Tak na przykład, pierwsza zmiana, która była widoczna w społeczeństwie, to nowe podejście i ocena „nauki prawa muzułmańskiego” — fikh. Odczuwano, iż pierwotna prostota i sensowność prawa muzułmańskiego — szari'a została pogrzebana w gąszczu subiektywnych dedukcji przez uczonych wiele lat temu.

Jednak wyrosły nowe problemy z biegiem czasu i one wymagają nowych rozwiązań w świetle Koranu i sunny. W ten sposób, wraz z rozwojem krytycznego nastawienia, które było bezpośrednim rezultatem odrodzenia muzułmańskiego, otwarły się „wrota samodzielnego wysiłku” — bab al-idżtihad, zamknięte przez sześćset lat. Cala społeczność muzułmańska zaczęła odczuwać potrzebę nowego podejścia do dawno wypracowanego systemu prawa muzułmańskiego. A więc, nawet największe autorytety w dziedzinie nauki prawa muzułmańskiego nie muszą być dziś uznawane.

Zmianę można też było zaobserwować w ustosunkowaniu się muzułmańskich reformatorów do filozofów jak np. Al-Farabi (zm. 950). Filozof ten, podobnie jak i inni z epoki klasycznej filozofii arabsko-muzułmańskiej, wyprowadzał swoją teorię państwa z abstrakcyjnych spekulacji filozoficznych nie skonfrontowanych z rzeczywistością. Odnowicielom myśli muzułmańskiej bardziej spodobały się pisma sławnego, oryginalnego myśliciela arabskiego z XIV w. Ibn Chalduna, który oparł swoją teorię państwa i społeczeństwa na faktach rzeczywistych, oraz położył fundamenty pod naukową teorię państwa, społeczeństwa i kultury.

Po wielkich sukcesach wahhabitów w Arabii nastąpiły chwilowe niepowodzenia. Sułtan turecki zaniepokojony rosnącą potęgą wahhabitów, skierował wojska egipskie pod dowództwem Muhammada Alego, (ówczesnego władcy Egiptu będącego tylko oficjalnie zależnym od Porty Osmańskíej) do Arabii. Wprawdzie oddziały Ibn Sa'uda poniosły klęskę, lecz to nie zahamowało dalszego dynamicznego rozwoju ruchu wahhabickiego, ani też władca saudyjski nie zrezygnował ze swoich ambicji politycznych.

Po wielu latach walk ze swoimi rywalami politycznymi w Arabii, szarifami (szeryfami) Mekki z rodu Haszymitów, Saudyci stopniowo opanowali prawie całą Arabię, z wyjątkiem południowo-wschodnich regionów nadbrzeżnych, wszędzie zyskując zwolenników dla idei odrodzonego islamu. Wahhabizm stał się oficjalną religią państwa sudyjskiego, które uzyskało pełną niepodległość w 1924 roku.

Doktryna wahhabicka umocniła się nie tylko w Arabii, lecz również wywarła wpływ na inne kraje arabskie, jak i ruchy reformatorskie muzułmańskie w Indiach.

 

*

Fragment książki: Zygmunt Bielawski - Islam


Data utworzenia: 06/04/2021 @ 22:58
Ostatnie zmiany: 08/04/2021 @ 06:25
Kategoria : ____> Wahhabizm
Strona czytana 18400 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko


Leksykon_duchowosci_katolickiej.jpg
Szalenstwo w rel-swiata.jpg
Medzat_Studia Egiptologiczne-2-13-1.jpg
watykan-zd.jpg
listy-prof.jpg
kultura-smierci-1.jpg
religia-a-wspolczesne-stosunki-miedzynarodowe.jpeg
wewior-wstepujac-w.jpg
etnologia-religii-szyjewski.jpg
pod-sztandarem-nieba-wiara-ktora-zabija-w-iext43267118.jpg
dynastia-piastow-ba.jpg
polskie-n.jpg
prawo-koscielne-kat.jpg
hinduizm_-k.jpg
erman-mity-s.jpg
apokryfy-nowego-testamentu.jpg
pliniusz-h-n.jpeg
meczenstwo_w_islamie.jpg
mysli-sw-jana-chr.png
estreicher-zarys.jpg
baschwitz-czarownice_dzieje.jpg
klengel-his-sy.jpg
leksykon-re.jpg
mity-skandynawskie-ma.jpg
znak-1994-2-465.jpeg
konstytucja-laidler.jpg
mitologia-l-tur.jpg
u-schylku-starozytnosci-2014-a.jpg
prawo-wyznaniowe-2011.png
hyperborea-religia-grekow-gebura.jpg
milczenie-1-2012.jpg
ramadan-i-kurban.png
czarn-mwxxw.jpg
bogowie-slowian-m.jpg
jero.jpg
nowe-ateny.jpg
zapomniane-n-strzelczyk.jpg
joga-eliade.jpg
bancroft-wspolczesni.png
stern-zlote-mysli.png
COLLECTANEA-PHILOLOGICA-XX-2017.jpg
ilustrowany-slownik-terminow-lit.jpg
rzeczpospolita_topolski.jpg
babilonskie-zaklecia.jpg
Collectanea Theologica 83-2013-nr 4.jpg
zli-papieze-c.jpg
101-tore-murphy.jpg
Historia Czechoslowacji - Heck-Orzech.jpg
niemcy500.jpg
Szyszko-Hinduizm-buddyzm-islam.jpg
klucz-niebieski-k.jpg
dogon-ya-gali.jpg
historia-wenecji_norwich.jpeg
kissinger_dyplomacja.jpg
Historia-sztuki-eu_Meyer.png
haidit-prawy-umysl.jpg
judyta-postac-b-granic.jpg
de-mello.jpg
Rodzima wiara ukrainska - Lozko.jpg
magia-i-religia.jpg
czary-i-czarty-polskie-tuwim.jpg
his-euro.jpg
wu-wei-plyn-z-pradem-zycia-Fischer.jpg
in-god-we-trust.png
burszta-asteriks.png
wilson-krwawiacy.png
d-bog-urojony.jpg
mitoznawstwo-porownawcze.jpg
bronk-podstawy-nauk-o-religii.jpg
slowianie-mitologie-swiata.jpg
chrzescjianstwo-rusi-k.jpg
religierzymu.jpg
edda-lelewel-1828.jpg
trevel-his-a.jpg
demony-r.jpeg
swity-koszmar-haught.jpeg
ewolucja-boga.jpg
zarys-h-sz.jpg
bravo.jpg
labuda-m.jpg
krotka-hi-islamu.png
kartezjusz-roz.jpg
Jasienica-slowianski rodowod-1961.jpg
upaniszady-ut.jpg
Saga-o-Nibelungach-Treumund.png
odrodzenie-2000-44.png
polska_mieszka_i1.jpg
ency-archeo-z-s.jpg
MACHIAVELLI-Ksiaze-1917.jpg
religie-sw.jpg
pales.jpg
krewzkrwijezusa.jpg
niwinski-mity-symbole.jpg
wiek-propagandy.jpg
jerzy-adamski-historia-l-f.jpg
rozmowy-z-diablem.jpg
historia-irlandii.jpg
wzory-kultury-b.jpg
eisenberg.jpg
delitsh-babilon-i.jpg
psychologia-religii-bernhard-grom.jpg
od-mojzesza-do-mahometa-ke.jpg
Chiny-nowe.jpg
tylak-bog.jpg
tocqueville.jpg
Zycie-Buddy_1927.jpg
hall-heretycy.jpg
NAPISY--1994.jpg
od-abrahama-do-ch.jpg
his-p-k.jpg
szrejter-mitologia.bmp
IDEA-XIX-2007.png
100-punk-zap.jpg
mit-azteko1.jpg
anatomia hybrydy.jpg
psychoanaliza-i-religia.jpg
historia-kosciola-2-600-1500.jpeg
historia-pow-sredniowiecza-zientara.jpeg
maly-slownik-religiozna.jpg
pilarczyk-literatura-zydowska.jpg
historya-pow-h-3a.gif
historia-mali-tymowski.jpeg
putek-1966-mroki-s.jpg
tajemnice-smim.jpg
margul-mity-z-pieciu.png
markus-chrzesc.jpg
nor-davies-boze-igrzysko.jpg
lengauer-religijnosc.jpg
polska-X-XI.jpg
40-piesni-r.png
islam-wnuk.jpg
e-jastrzebowska.jpg
przeglad-religioznawczy.png
1908-o-wolnosci.png
sachs_muzyka-wswieciestar.jpg
przeglad-historyczny-87-1996.jpg
camus-eseje.jpg
STUDIA-RELIGIOLOGICA-39_2006.jpg
Historia bez cenzury - Hartwig.jpeg
podstaw-wiedzy-muzulmanskiej.PNG
ogarek-czoj.jpg
pascal-mysli.jpg
kaligula.jpg
Mieszko_Pierwszy_Tajemniczy.jpg
100_filmow_Lis.jpg
monarsze-sekrety-jankowski.jpeg
amsterd-abc.jpg
girard-koziol.jpg
przeinaczanie-jezusa-bart-ehrman.jpg
cyw-zyd.jpg
nieznane-arch-mis.jpg
swieci-nie-swieci.jpg
saggs.jpg
heinemann-eunuchy.png
Narody dawnej.jpg
kompendium-nauki-sk.jpg
o-duszy.jpg
malinowski-zsdzikich.jpg
ap06.jpg
his-b-w.jpg
zbikowski-legendy.jpg
fuld-krotka.jpg
polityka-jako-wyraz-lub-nastepstwo.jpg
watykan.jpg
Malinowski-Wierzenia_pierwotne.jpg
grabski-mieszko.jpg
megalomania-narodowa-by.png
graves-mity-gr.jpg
mieszko-I-strzelczyk-1992.jpg
rozmyslania-marek-a 1913.jpg
studia-theologica-varsaviensia-1977-1.jpg
Tako rzecze-zaratustra-1922-Nietzsche.jpeg
chrystianizacja-europy-kosciol.jpg
etyka-prot-weber.jpg
egipt-i-biblia-p-montet.jpeg
bugaj-hermetyzm.jpg
Leeuw-fenomonologia.png
butterwick.jpg
drioton-egipt-faraonow-2.jpg

Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 9885592 odwiedzający

 293 odwiedzających online