Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

_ Postacie i zagadki Tory - Legenda o jednorożcu

Legenda o jednorożcu

Legenda o jednorożcu przetrwała w wielu krajach. Przypisywano mu kształty konia, długi róg oraz fantastyczną moc czarodziejską.

Fantazja ludów starożytnych wytworzyła różne formy zwierząt często o zupełnie nieprawdopo­dobnych, choć pięknych kształtach. Tak powstał gryf, centaur, pegaz i wiele innych. Co do tego, że zwierzęta te nie istniały, nie mamy już dziś żad­nych wątpliwości. Zresztą i w starożytności miały one raczej charakter symboliczny.

Jednorożec
Jednorożec z Livre des propriétés des choses, XV w.
Nieco inaczej przedstawia się sprawa z jednoroż­cem (Unicornus). Wielu autorów starożytnych wspomina o nim jako o zwierzęciu żyjącym podając szczegółowo jego wygląd zewnętrzny, biologię, miejsce występowania itd.

Najstarsze wzmianki o jednorożcu znajdujemy w Piśmie Św. Wymienia go Mojżesz, Izajasz, Dawid oraz Job, nazywając po hebrajsku reem. Przekła­dy łacińskie, poprzez język grecki tłumaczą słowo reem u Mojżesza, jako Rhinoceros, czyli nosorożec, u Izajasza i Dawida, jako unicornus, czy jednoro­żec, u Joba znów jako Rhinoceros.  

Prócz Pisma Św. o jednorożcu mówi Arystoteles w dziele „Generatio animarum“ i „Historia animarum“, poza tym Plutarch w „Peryklesie“, Pliniusz i inni.

Kwestią sporną jest, co ma oznaczać jednorożec. Sądząc z Pisma Św. przypuszczalnie chodziło o no­sorożca, Arystoteles pisze, jak gdyby o dzikim ośle. Sięgając do źródłosłowu hebrajskiego reem, znajdu­jemy podobną nazwę w języku arabskim „rim“ oznaczającą antylopę.

Nie jest zatem wiadome, co każdy z poszczegól­nych autorów rozumiał pod nazwą Unicornus. Inni autorzy, wyróżniają zupełnie konkretnie osobny ga­tunek zwierzęcia, zwykle o korpusie konia i jed­nym rogu na czole, choć różnie wygląd jego opi­sują. Np. Strabo traktuje go jako konia o jednym rogu. Philes natomiast twierdzi, że z ogona przy­pomina wieprza, a z postaci — lwa. Pliniusz pisze o jednorożcu o korpusie końskim, nogach słonia, głowie jelenia, a o ogonie wieprza. Izydoriusz na­tomiast utożsamia jednorożca z nosorożcem.

Mroczna epoka średniowiecza do tych fantastycz­nych opisów dodała również tajemniczą moc jedno­rożców.

Jednorożec
Dama z jednorożcem XV w.
Sproszkowany róg jednorożca miał wywierać magiczny wpływ na pająki. Poza tym leczył od wielu bardzo ciężkich schorzeń. Działał przy tym neutralizująco na trucizny. Picie płynów z rogu jednorożca miało też leczyć od wielu chorób. Po prostu po takim zabiegu chory miał rzekomo zwra­cać chorobę razem z wypitym płynem.

Piętno legendy było tak silne, że jeszcze w epo­ce późnego odrodzenia i baroku, jednorożec znaj­dował miejsce w ówczesnych dziełach naukowych. Mam na myśli przede wszystkim podręczniki zoolo­gii z czasów baroku polskiego, jednego z pierw­szych polskich zoologów Jana Johnstona z Szamo­tuł z pochodzenia Szkota*).

Autor opisując świat zwierzęcy dość szeroko roz­pisuje się o jednorożcu przedstawiając go na ry­sunkach. Johnston jest na tyle jednak już krytycz­ny, że sam wątpi w istnienie jednorożca, opisy zaś o nim podaje na odpowiedzialność innych autorów.

I tak rzekomo Marek Paulus widział jednorożca u wielkiego chana tatarskiego. Ludwik z Wartely oglądał jednorożce żywe w świątyni w Mecce w miejscach zagrodzonych. I wielu jeszcze innych podróżników z różnych stron świata podaje wiado­mości o jednorożcu. Niektórzy dokładnie opisują walki z jednorożcem, a także podają, że mięso ich jest słone.

Oczywiście, że podręcznik Johnstona ma pewne znaczenie pionierskie dzięki zebraniu i usystematy­zowaniu form zwierzęcych. Tak samo posiada war­tość z punktu widzenia historycznego. Niemniej w sprawie jednorożca nie jest dla nas autorytatyw­ny zwłaszcza, że równocześnie podaje tak fanta­styczne zwierzęta, jak zające z rogami, małpy o twa­rzy ludzkiej itp. Po Johnstonie już chyba w dziełach naukowych przyrodniczych jednorożca nie znajdziemy. Spotka­ my się z nim natomiast częściej niż w zoologii, w malarstwie, rzeźbie, literaturze, medycynie ludo­wej, astronomii, heraldyce itp.

Jednorożca jako motywu użył A. Durer, ażeby stworzyć jedno z najpiękniejszych dzieł o niezwykłej precyzji wykonania. Szereg obrazów wyobraża różne rodzaje jednorożców. Znane gobeliny francuskie przedstawiają sceny z „Damy z jednorożcem". Baj­ki, zwłaszcza niemieckie, często wprowadzają jednorożca. Poza tym poczesne miejsce znalazł w he­raldyce. Np. w herbie angielskim wespół z lwem trzyma emblemat herbowy. Tak samo można go było znaleźć wśród herbów polskich.

Jednorożec Herb gminy Zgierz Należy zaznaczyć, że w heraldyce jednorożec uległ pewnej metamorfozie; posiada co prawda korpus koński, ale bródkę ma koźlą a ogon lwa.

Co właściwie ma symbolizować jednorożec? W­ starym testamencie ma być obrazem mocy jaka zawarta jest w jego rogu. Sądząc z legendy średnio­wiecznej jest on również symbolem czystości i poj­many mógł być tylko przez dziewicę.

Sądząc z powyższych przykładów, jednorożec był bardzo popularny, począwszy od czasów biblijnych a może jeszcze dawniejszych. Ciekawe jest jednak, skąd ta legenda bierze swój początek? Czy jest wyłącznie wytworem fantazji, jak pegaz czy gryf, czy też oparta jest na jakiejś żyjącej w dawnych czasach a dziś wymarłej istocie?

Wiadomości starożytnych uczonych nie są dla nas tutaj miarodajne, gdyż nauka wówczas nie posłu­giwała się eksperymentem, a opierała się głównie na przesłankach filozoficznych. Chcąc wyciągnąć jakieś konkretne wnioski musimy oprzeć się na paleontologii i anatomii porównawczej. Ale żad­ne szczątki kopalne nic nie mówią o istnieniu po­dobnego do jednorożca zwierzęcia. Co prawda w czwartorzędzie na Syberii żył ssak zwany Elasmotherium o wymiarach słonia, a szkielecie nosoroż­ca. Na czole posiadał potężny róg.

Rodzina nosorożcowatych jest blisko spokre­wniona z rodziną koniowatych i należy do te ­go samego rzędu nieparzystokopytnych. Być może, że legenda opierała się na podłożu prawdy i z trudnego dosyć do obserwacji nosorożca stworzyła w perspektywie wieków konia o jednym rogu. Mit o jednorożcu stawał się tym ciekawszy i bardziej tajemniczy, że zwierzę to nie istniało. Stąd też tyle rozbieżności w opisie jego wyglądu zewnętrznego.

Wywodząc dalej pochodzenie jednorożca z noso­rożca, należy podkreślić, że „róg“ w ścisłym tego słowa znaczeniu, tzn. zbudowany z istoty rogowej posiadają tylko nosorożcowate. U wszystkich innych ssaków rogatych, tzn. pełnorogich, pustorogich i kosmatorogich, tzw. „róg“ utworzony jest z sub­stancji kostnej.

Wreszcie występowanie nosorożca o jednym rogu (Rhinoceres unicornis) do pewnego stopnia potwier­dzałoby omawianą hipotezę. Mianowicie zamieszkuje on Indie. Niektórzy zaś autorowie dopatrują się możliwości przedostania się legendy o jednorożcu właśnie z Indii.

Jeżeli jednak jednorożec nie istniał wcale, to skąd brano jego rogi do celów leczniczych? Otóż  przypuszczalnie były to sproszkowane zęby narwali. (Menodon monaceros). Samiec tego gatunku del­ fina, zamieszkującego morza północne, posiadał w górnej szczęce wydłużony ząb na parę metrów. Po­nieważ narwale dzięki temu nazwano jednorożca­ mi — sproszkowany ząb narwala uważano za spro­szkowany róg legendarnego jednorożca.

Inna wersja podaje, że rzekomy róg jednorożca był rogiem antylopy z rodzaju Oryx zamieszkują­cej Afrykę.

Legenda o jednorożcu może być jednak ciekawa nie ­ tyle z punktu widzenia przyrodniczego, co historycznego. Przejmowanie bowiem niektórych legend przez pewne narody, rzuca nam światło na wpływy kulturalne w zamierzchłych dziejach ludz­kości.

 

Dr BOHDAN KIEŁCZEWSKI
adiunkt Uniwersytetu Poznańskiego

 

Przypisy:
*) Historiae naturalis de quadrupedibus libri cum aeneis figuris Johannes Johnstons. Medicinae Doc­ tor Concinnavit MDCLVII.


*

Artykuł pochodzi z miesięcznik Problemy  - nr.1 / 1949

 


Data utworzenia: 14/04/2019 @ 02:52
Ostatnie zmiany: 28/04/2019 @ 00:49
Kategoria : _ Postacie i zagadki Tory
Strona czytana 5689 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
0-hiszpania-1u.jpg0-hiszpania-semana santa-53.jpg0-hiszpania-semana santa-21.jpg0-hiszpania-semana santa-2c.jpg0-hiszpania-semana santa-1c.jpg0-hiszpania-semana santa-3a.jpg0-hiszpania-semana santa-43.jpg0-hiszpania-semana santa-5.jpg0-hiszpania-semana santa-16.jpg0-hiszpania-semana santa-48.jpg0-hiszpania-semana santa-36.jpg0-hiszpania-semana santa-7.jpg0-hiszpania-semana santa-31.jpg0-hiszpania-semana santa-30.jpg0-hiszpania-semana santa-6a.jpg0-hiszpania-semana santa-45.jpg0-hiszpania-semana santa-58.jpg0-hiszpania-semana santa-2a.jpg0-hiszpania-semana santa-12.jpg0-hiszpania-semana santa-65.jpg0-hiszpania-semana santa-24.jpg0-hiszpania-semana santa-9.jpg0-hiszpania-semana santa-60.jpg0-hiszpania-semana santa-14.jpg0-hiszpania-semana santa-20.jpg0-hiszpania-semana santa-50.jpg0-hiszpania-semana santa-3.jpg0-hiszpania-semana santa-8.jpg0-hiszpania-semana santa-1a.jpg0-hiszpania-semana santa-23.jpg0-hiszpania-18.jpg0-hiszpania-semana santa-46.jpg0-hiszpania-semana santa-17.jpg0-hiszpania-semana santa-61.jpg0-hiszpania-semana santa-2.jpg0-hiszpania-semana santa-66.jpg0-hiszpania-semana santa-32.jpg0-hiszpania-semana santa-47.jpg0-hiszpania-semana santa-19.jpg0-hiszpania-semana santa-52.jpg0-hiszpania-semana santa-6.jpg0-hiszpania-semana santa-18.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 6521939 odwiedzający

 60 odwiedzających online