Religioznawstwo
Zagadnienia Religijne
Europa Pogańska
Azja
Hinduizm i odłamy
Judaizm i odłamy
Chrześcijaństwo i odłamy
Islam i odłamy
Afryka
Ameryka
Australia i Oceania

RELIGIOZNAWSTWO - Religia - jedna z definicji

RELIGIA [łac.], forma świadomości społecznej, obejmująca zespół wierzeń dotyczących genezy, struktury i celu istnienia człowieka, ludzkości i świata (doktryna religijna), związanych z nimi zachowań (kultura religijna) oraz form organizacji (instytucje religijne); religia jest zjawiskiem społeczno-kulturowym, którego kształt jest uzależniony od stopnia rozwoju gospodarczego, społecznego i cywilizacyjnego danej grupy społecznej, co powoduje różnorodność jej przejawów i form.

Do najbardziej dyskutowanych zagadnień religioznawczych należą kwestie charakteru, genezy religii i prawidłowości jej rozwoju.

W religiach wykształconych na Bliskim Wschodzie oraz w europejskim kręgu cywilizacyjnym do systemu wierzeń religijnych należą takie elementy, jak wiara w istoty nadprzyrodzone (bóg), w nieśmiertelną duszę, w jej pośmiertną egzystencję i odpowiedzialność (eschatologia); natomiast w innych kręgach kulturowych (zwłaszcza w południowo-wschodniej Azji) wykształciły się religie "bez boga", sprowadzające się do swoistych kodeksów moralnych.

Geneza religii. Problem genezy religii stał się głównym zagadnieniem w rozważaniach dotyczących religii od połowy XIX wieku, zwłaszcza w wyniku narastania procesów laicyzacji i rozwoju koncepcji ewolucjonistycznych, wywodzących początki religii z takich form pierwotnych, jak fetyszyzm, totemizm, animizm czy magia. Współcześnie przeważa przekonanie, że nie można uznać jakiejś jednej formy religii za pierwotną oraz, że w kwestii genezy religii najważniejszym problemem jest wyjaśnienie warunków powstawania religii w społeczeństwach pierwotnych oraz czynników religiotwórczych, zarówno tych, które wywołały powstanie religii w przeszłości, jak i tych, które powodują utrzymywanie się ich i funkcjonowanie w świadomości społeczeństw współcześnie. Stanowisko to podziela również marksistowska teoria religii rozpatrująca religię jako zjawisko historycznie powstałe i historycznie zmienne, podlegające ogólnym prawom rozwoju społecznego.

Czynniki religiotwórcze. Wśród czynników religiotwórczych rozróżnia się czynniki przyrodnicze, psychiczne i społeczne; czynniki przyrodnicze wynikają z zależności człowieka, zwłaszcza pierwotnego, od sił przyrody; pierwotne formy religii stanowią pierwsze próby zrozumienia i iluzyjnego myślowego opanowania niezrozumiałych dla człowieka zjawisk przyrody; do czynników psychicznych należą zarówno mechanizmy emocjonalne, właściwe psychice ludzkiej (wszelkiego typu kompensacje, projekcje, sublimacje, zaspakajające ludzkie pragnienia szczęścia, nieśmiertelności itp.), jak również mechanizmy poznawcze: fałszywe abstrakcje, hipostazy i analogie. Wśród społecznych źródeł religii należy odróżnić źródła ogólnospołeczne wynikające z samych procesów społecznych (których klasycznym przejawem jest proces wyobcowania się i przeciwstawiania człowiekowi sił ekonomicznych, społecznych i politycznych - alienacje) od źródeł klasowych, wynikających z istnienia nierówności społecznych, w iluzoryczny sposób rekompensowanej przez religijną ideę pozaziemskiej sprawiedliwości.

W wyniku działania tak wielorakich czynników religia stanowi zjawisko skomplikowane, powiązane wieloma zależnościami z innymi dziedzinami kultury i działalności człowieka, z jednej strony zależne od zmian zachodzących w warunkach bytu społecznego, z drugiej zaś wskazujące względną samodzielność i własne prawidłowości rozwojowe oraz oddziałujące na procesy społeczne.

Funkcja religii. Jako forma świadomości społecznej religia - oprócz funkcji ściśle religijnych (organizowanie życia religijnego, ujmowanie go w społecznie usankcjonowane formy, kształtowanie określonego typu religijności) - spełnia również funkcje pozareligijne o doniosłym znaczeniu kulturowym i społecznym. W historii rozwoju religia pełniła często funkcję ideologii społecznej; sankcjonując istniejący układ stosunków i zależności klasowych jako wynikający z "porządku nadnaturalnego", religia stawała się ideologiczną formą i instytucjonalnym składnikiem panowania klasowego; członkom klasy panującej religia dostarczała usprawiedliwienia, nadając ich roli społecznej metafizyczny wymiar i nadnaturalny sens; natomiast klasom wyzyskiwanym religia dostarczała ideologicznej kompensaty, znosząc nierówności i niesprawiedliwość społeczną w "porządku nadprzyrodzonym". Niejednokrotnie też - zwłaszcza w warunkach dominacji myślenia religijnego - religia stawała się formą walki społeczno-politycznej mas uciskanych, np. ruchów chłopskich i plebejskich w średniowieczu, które głosząc programy utopijnokomunistyczne, przybierały postać doktryn religijnych. To ideologiczne znaczenie religii również współcześnie stanowi przesłankę utrzymania się religijnego światopoglądu propagowanego przez klasy panujące ustrojów opartych na wyzysku; z drugiej strony formę religii przybierają też współczesne ruchy mesjanistyczne w Afryce, wymierzone przeciwko panowaniu neokolonializmu.

Drugą ważną społeczną funkcją religii jest funkcja światopoglądowa; religia powstała jako próba przednaukowego wyjaśnienia świata i treść jej stanowią - poza tezami ściśle religijnymi - fantastyczne wyjaśnienia nie wytłumaczonych przez naukę zjawisk rzeczywistości (religijne teorie kosmogoniczne, antropogenetyczne, antropologiczne, i in.). Z rozbieżności pomiędzy religijną interpretacją świata a postępami wiedzy narodził się wielowiekowy spór religii z nauką, objawienia z rozumem i doświadczeniem. W sytuacji tego konfliktu religia wykorzystując swą panującą pozycję (również polityczną), stanowiła niejednokrotnie czynnik hamujący postęp ludzkiego poznania. Pod wpływem religii pozostawały też (i często nadal pozostają) również inne formy świadomości społecznej, jak prawo, moralność, sztuka itp.

Wielorakość pozareligijnych funkcji religii, która przez wieki zapewniała jej dominację wobec innych form świadomości społecznej oraz wpływ na całokształt życia społecznego, ulega od czasów nowożytnych stopniowemu kurczeniu się i zanikowi, a osłabienie wpływu religii następuje w ślad za postępowymi przeobrażeniami społeczeństwa i rozwojem nauki. Współcześnie na proces kształtowania się warunków ludzkiego bytu wpływają głównie 2 procesy: socjalistyczne przeobrażenia społeczne oraz rewolucja naukowo-techniczna. Inspirowane przez ideologię marksistowsko-leninowską przemiany socjalistyczne w świecie, znoszące ekonomiczne podstawy przeciwieństw klasowych, tworzą realne warunki likwidacji społecznych źródeł religii. Rewolucja naukowo-techniczna, przy jednoczesnym rozwoju szkolnictwa i środków masowego przekazu, wywiera coraz silniejszy wpływ na kształtowane się naukowego światopoglądu. Wzmaga to postępujący proces laicyzacji, wyrażający się w osłabieniu klerykalizmu, w utracie społecznych wpływów, pozycji i autorytetu religii i kościoła, osłabieniu więzi religijnych, zanikaniu religijności indywidualnej. Istotny wpływ na rozwój procesów laicyzacyjnych wywiera szerzenie się i umacnianie światopoglądu materialistycznego.

W krajach socjalistycznych zarówno przeobrażenia społeczne, stanowiące podstawę do przemian społecznej świadomości, jak i celowa działalność państwa i partii komunistycznej, zmierzająca do umacniania w społeczeństwie światopoglądu materialistycznego i ideologii marksizmu-komunizmu, stwarzają realne perspektywy przezwyciężenia wpływu religii na kształtowanie świadomości społecznej. Jednocześnie polityka wyznaniowe państwa socjalistycznego, opierająca stosunki z kościołem i związkami wyznaniowymi na zasadzie rozdziału kościoła od państwa, uznaje religię za sprawę prywatną obywateli i zapewnia im wolność sumienia i wyznania, przyznaje im równe prawa niezależnie od ich stosunku do religii. Państwo socjalistyczne stwarza w ten sposób realane warunki współpracy wierzących i niewierzących we wspólnym dziele budowy socjalizmu, która stanowi podstawę dla dalszych postępowych przemian w świadomości społecznej.

* * * * * * * * * * * * * * * * * *

Religia - hasło w Encyklopedii Powszechnej, PWN 1976
 

Data utworzenia: 13/01/2008 @ 22:26
Ostatnie zmiany: 30/05/2020 @ 02:20
Kategoria : RELIGIOZNAWSTWO
Strona czytana 23488 razy


Wersja do druku Wersja do druku

 

Komentarze

Nikt jeszcze nie komentował tego artykułu.
Bądź pierwszy!

 
Trzecie Oczko
62-menora.jpg62-skull-cap.jpg62-tora.jpg62-torah.jpg62-korona.jpg62-mezuzah.jpgtorah-verse.jpg62-Hanukkah.jpg62-tallit-prayer.jpg62-chalka.jpg62-hebrew.jpg62-szofar.jpg62-shofar.JPG62-Hasidic chicken.jpg62-tanah.jpg62-menora-2.jpg62-tefilimTallit.jpg62-hasyd.jpg62-talit.jpg62-hanuka.jpg62-judaizm.jpg62-gwiazda.jpg
Rel-Club
Sonda
Czy jest Bóg?
 
Tak
Nie
Nie wiem
Jest kilku
Ja jestem Bogiem
Ta sonda jest bez sensu:)
Prosze zmienić sondę!
Wyniki
Szukaj



Artykuły

Zamknij => WISZNUIZM <<==

Zamknij - Japonia

Zamknij BUDDYZM - Lamaizm

Zamknij BUDDYZM - Polska

Zamknij BUDDYZM - Zen

Zamknij JUDAIZM - Mistyka

Zamknij NOWE RELIGIE

Zamknij NOWE RELIGIE - Artykuły Przekrojowe

Zamknij NOWE RELIGIE - Wprowadzenie

Zamknij POLSKA POGAŃSKA

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Archeologia

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Bałtowie

Zamknij RELIGIE WYMARŁE - Manicheizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Konfucjanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Satanizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Sintoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Taoizm

Zamknij RELIGIE ŻYWE - Zaratustrianizm

-

Zamknij EUROPA I AZJA _ _ JAZYDYZM* <<==

Nasi Wierni

 9006204 odwiedzający

 241 odwiedzających online